Chuyện làm ăn 1: Mở quán cà phê

Có một câu chuyện mà bố định viết từ lâu. Đó là câu chuyện làm ăn của bố mẹ sau khi cưới. Lúc cưới là cuối năm 2018, ngày cuối cùng của tháng 12. Việc hợp tác mở quán cà phê được thực hiện sau tết, lúc đó bố đã vào Sài Gòn học việc. 

Hôm 08/12/2022 bố có nhắn tin rủ ông anh kia uống cà phê tại quán cũ. Đơn thuần là vì lâu lắm rồi chưa ngồi với nhau. Trước khi bố lấy xe đi thì chú đó nhắn thêm một tin, đại ý là “MCF sắp được sang nhượng, qua mà ngắm nghía lần cuối”. Từ thời điểm này thì bố không còn liên quan gì cả, nhưng nghe tin vậy cũng hơi hơi tiếc. Và bố có viết nháp một bài về sự kiện này, nhưng được vài dòng thì chán nên tạm ngưng. 

Cho đến sáng hôm nay 12/12/2022, khi đi làm, thì gặp vợ chồng chú VVK và cô T (tại thời điểm này vẫn sở hữu quán). Thế là hai anh em đứng nói chuyện vội bên lề đường. Mọi việc tự dưng sống động lại trong đầu. Nên quyết định làm một bài dài, hệ thống lại quá trình làm ăn đó.

1. Các nhân vật chính 

Bố định tuỳ theo diễn tiến thời gian và sự kiện mà sẽ để các nhân vật dần dần xuất hiện. Nhưng nếu vậy thì lắm lúc lang mang quá. Nên là cứ lập một cái danh mục những người liên quan trước. Dựa vào đó sẽ giúp câu chuyện có lớp lang hơn. 

Ngoài những nhân vật có vai trò quan trọng trong câu chuyện. Thì một số cái tên là do bố có ấn tượng nên đề cập đến. Cho nên không phải ai cũng sẽ có được một câu chuyện riêng cho họ đâu nhé. 

Việc đánh giá người khác thì bố xin không nêu rõ tại đây. Vì bố thấy khá khó khăn và không đủ dữ kiện để làm điều này. Nhiều mối quan hệ chỉ xoay quanh ly cà phê, và mỗi người có cuộc sống riêng, tôn trọng và cũng không đào sâu vào từng gia đình. 

Nếu con hay ai đó đọc được. Thì hãy tự hình dung ra vẻ mặt, tính cách từng nhân vật theo hoàn cảnh, và những sự kiện mà bố kể ra đây nhé. 

May Coffee – MCF: Thực thể mà câu chuyện xoay quanh.

Mẹ con: Tất nhiên khi quyết định làm ăn, cả hai bố mẹ đều đa phần đạt được sự đồng thuận. Lưu ý rằng không phải mẹ con luôn đồng thuận trong bất cứ vấn đề gì. Cũng có những lúc căng thẳng và phản biện.

Bố: Trước khi cưới thì bố đã có ý nghĩ về việc làm ăn này, và có chia sẽ với mẹ.

VVK: Người chủ đầu tiên và sau cùng của cái quán cà phê.

Cô T: Kiến trúc sư, vợ chú VVK. Bố rất khoái tính cô, rất mạnh mẽ, thực tế và có lẽ là mẫu phụ nữ gánh vác cả gia đình.

PQH: Là người bạn chung của bố và VVK, chú lớn tuổi hơn cả hai.

NQT: Người lớn tuổi hơn chú VVK. Gia đình hai người này quen biết từ lâu. Chơi cùng nhau rất lâu, cùng đam mê xe cộ. Ông NQT này là giảng viên cơ khí ô tô tại Trường Cao Đẳng Kỹ thuật Đắk Lắk, 30 Y Ngông, BMT.

Bố chú NQT: Là một trong những người có cổ phần trong Công Ty Xe Bus Daklak. Trước đó doanh nghiệp vận tải này có vốn nhà nước. Khi làn sóng cổ phần tác động thì nó chuyển sang hình thức tư nhân quản lý. Ông hằng ngày vẫn đi làm giám sát vé trên các truyến xe bus chạy.

Mẹ chú NQT: Bố có gặp 1 lần, khi mà bà cho thợ qua làm điện năng lượng mặt trời. Cảm giác lúc đó là không thích vì sự bổ bã. Chú VVK cũng không thích bà ấy cho lắm. Đây chính là người đặt bút ký hợp đồng cho thuê mặt bằng với VVK.

TMQ: hay được bố gọi là Quốc Sài Gòn Chợ Quán. Lý do là chú ấy có 1 cái quán cà phê mang phong cách xưa cũ, nằm quần MCF. Khá thành công khi bắt trend theo bộ phim cùng tên. Nhưng cũng do trục trặc với chủ nhà nên phải trả mặt bằng. Đây là người theo chủ nghĩa lãng mạng.

Chú Q: Người chú làm quản lý quán.

Bi: ông chủ thầu xây dựng. Cũng hay cá độ, bài bạc. Theo lời vợ chồng chú Tuyển và cô Nga bạn bố, thì trước kia không biết ông làm gì, nhưng gia đình cũng phức tạp. Cô chú nghe ông ấy giờ làm thầu xây dựng thì thấy rất bất ngờ.

Th**: Nhân viên pha chế đầu tiên tại quán. Tô điểm trên người với nhiều nét tato. Tuổi tác còn trẻ.

2. Cơ duyên 

2.1 Gặp gỡ 

Cuối năm 2013, đầu 2014 bố tốt nghiệp đại học. Sau đó có 1 năm ở nhà làm online. Việc đầu tiên là dịch báo tiếng Anh sang Việt cho baouc.com. Sau đó thì làm cho Coop Mart.

Sau khi ra khỏi CoopMart, bố sang làm cho cty VETC chuyên về giải pháp thu phí điện tử không dừng. Làm việc tại trạm thu phí BOT Toàn Mỹ 14. Đây chính là nơi bố và VVK quen nhau. Cũng nhờ những thông tin về nội bộ đội BOT 14 mà chú ấy cung cấp. Đội của bố mới có những khởi đầu tạm suôn sẻ.

Sau này khi dự án tự động hoá trạm này đã cơ bản hoàn thành. Đội nhóm có nhiều biến động, anh em tản mác sang các tỉnh khác. Cảm giác không còn nhiệt huyết và hướng phát triển. Bố quyết định thi tuyển và về Agribank, sau khi trúng truyển thì bị chuyển sang Đà Lạt làm việc gần 1 năm, sau đó về lại Buôn Ma Thuột. 

Trước đó thì chú VVK cùng nhiều nhân sự cũ ở BOT 14 cũng đã chủ động nghỉ việc. Họ nghỉ vì chế độ tệ, môi trường toxic.

2.2 Khởi phát

Trong giai đoạn khoản 1 năm từ khi anh em nghỉ BOT thì chú VVK được sự gợi ý cho thuê đất từ ông NQT để làm MCF. Mục đích mà ông NQT gợi ý là để giúp đỡ chú VVK về mặt kinh tế. Như kẻ chết đuối vớ được cọc, chú VVK đã đồng ý ngay (sự ví von này là chính chú VVK nói đấy nhé). 

Và thế là MCF ra đời với số vốn được bọn bố làm tròn 250tr do chú VVK đầu tư giai đoạn đầu. Hôm khai trương hình như là 27/08/2018. 

Qua thời gian làm việc cùng, cũng như thông qua những bạn bè chung. Bố nhìn thấy sự tin tưởng nơi chú VVK. Một người suy nghĩ sâu sắc, có trước có sau. Và dễ tin người, điều này giúp chú ấy quy tụ được những người bạn tốt quanh mình. Nhưng cũng khiến nhiều kẻ xấu lợi dụng. Cũng như điều này khiến khó làm việc nghiêm túc theo văn bản giấy tờ. 

Khi chú mở quán thì bố có nghé chơi thời gian, cũng giúp đỡ chút chút. Bố mẹ thấy cũng khá thích phong cách và quan điểm làm việc của chú. Quán mở ra hút khách thật sự, dân cư khu đó cũng ủng hộ. Nghe chú tâm sự thì cũng muốn mở rộng quán hơn, nhưng kẹt vì hết vốn. Lúc đó bố cũng đã thích góp vốn nhưng chưa nói ra. 

Trước tết Nguyên Đán 2019 thì chú VVK có gợi ý thẳng về việc rủ bố hợp tác. Tất nhiên lòng có thích thú nhưng bố vẫn về nói chuyện với mẹ con. Sau đó thì hai bên chốt vấn đề và ký các giấy tờ hợp tác, giao hẹn góp vốn. 

2.3 Xoay vốn 

Tiếp sau những thoả thuận là nỗi lo tài chính. Trước khi cưới bố mẹ có vay nợ ít để lo chụp choẹt thuê váy áo. Sau khi cưới thì bán hết vàng. Gom góp được đâu 100 triệu. 

Giai đoạn này bố cũng đã nghỉ việc bên Đà Lạt mà về Buôn Ma Thuột. Và quản trị website online cho  gocriengdecor.com (lúc viết bài này bố thấy truy cập không được nữa). Tới trước khi cưới thì bố đã đậu và nhận được lịch đi học việc ở cty mới. 

Vì cũng chưa có kinh nghiệm nên bố cũng hơi ngại khi đầu tư, nhưng mẹ con cho rằng cứ làm, xác định cố gắng và nếu thất bại thì như kinh nghiệm cần có. Nhờ đó mà bố tự tin hơn để tìm thêm vốn. 

Sau này bố mẹ có hỏi các dì bên bố (tức các chị em của bà nội con). Được bà Hạnh và bà Lành cho vay lần lược 30 và 50 triệu, vậy là đã gom được 180tr làm vốn góp, chiếm 42% MCF. Các dì lúc đó thật ra cũng không dư dả nhiều, nhưng được cái thương và tin tưởng các cháu. Với lại quan điểm là phải giúp đỡ người nhà nên đã chuyển bố mượn. 

Nhớ không nhầm thì bố mẹ ghé quán dì Hạnh và nhận tiền mặt. Sau đó khi thi công gần xong, đến đợt góp nốt 50 triệu cuối cùng thì khi đó bố đang học việc ở Sài Gòn, thì dì Lành chuyển khoản. Lúc đầu bố mượn cậu Tuấn, nhưng cậu đang kẹt và có chỉ sang dì Lành vì dì có tiền nhàn rỗi. 

Tuy mượn có 80tr mà mãi về sau này bố mẹ mới đủ khả năng trả cho dì Lành trước. Còn dì Hạnh thì đến lúc bố rút chân khỏi MCF và nhận số tiền hoàn lại đợt đầu từ chú VVK thì mới có mà trả cho bà. 

3. Hợp đồng thuê mặt bằng

Về hợp đồng thuê mặt bằng. Thì đây là khâu yếu nhất dẫn đến mọi cơ sự về sau. Như phần 1 bố có mô tả về mối quan hệ giữa NQT và chú VVK. Thì chính sự thân thiết này đã khiến chú VVK không đưa ra được những nội dung chuẩn chỉ của một hợp đồng thuê mặt bằng đúng luật, đủ lý lẽ và tình huống. 

Hợp đồng chỉ được viết tay trên giấy vở học sinh. Ngắn ngọn và không thể sơ xài hơn. Bên chủ mặt bằng là mẹ của ông NQT đứng tên. 

Theo lời chú VVK thì lúc đầu hai bên đưa ra con số thuê là 10 năm. Sau chuyển thành 5 năm, và khi ký thì còn 3 năm. Lúc này chú VKK đã cảm thấy lo lắng. Nhưng vẫn cho rằng với sự quen biết giữa hai anh em và gia đình đôi bên nên sẽ tốt đẹp cả. 

Theo bố nghĩ thì đến lúc này, chú VVK cũng đã hiểu được vấn đề ông NQT không phải là người sở hữu mảnh đất. 

Và kỳ lạ thay, ngay cả bố cũng bỏ sót chi tiết đó khi chú VVK cho xem tờ hợp đồng! Chú VVK về sau cũng lảng tránh nhắc đến chi tiết này. 

Để đảm bảo sự tin tưởng của bố. Chú VVK luôn khẳng định về mối quan hệ của chú và gia đình ông NQT, và đảm bảo rằng sau 3 năm gia đình họ sẽ cho gia hạn thuê. Và bố cứ yên tâm đầu tư. 

Con có thể thấy cả chú VVK và cả bố đã vô cùng dại dột khi ra đời làm ăn. Về phần gia đình kia làm hợp đồng thiếu rõ ràng với chú VVK thì đã đành. Bố là người vào sau mà lại không để ý điều đó thì cũng quá non và dốt.

Trong những thời điểm sau này, khi đối thoại để gia hạn hợp đồng thì chú VVK làm việc chủ yếu với mẹ ông NQT. Và bà này vẫn tiếp diễn lối nói ỡm ờ, cũng không rõ ý tứ cụ thể của họ là như thế nào. Theo bố biết sau này bên đó vẫn gia hạn thêm một tí, nhưng nội dung cũng không rõ ràng hơn là bao.

Riêng về hợp đồng góp vốn và đầu tư kinh doanh thì bọn bố tự soạn thảo, sau đôi lần sửa đổi các điều khoản thì tiến tới ký kết và chung tiền. Người làm thứ 3 làm chứng trên hợp đồng và những lần bố mẹ chung tiền đều là chú PQH.

Khi đi tìm mặt bằng, nên tìm hiểu kỹ về tính pháp lý của địa điểm. Điều này giờ làm khá đơn giản. Chỉ cần làm quen (bôi trơi hay không thì tuỳ) với nhân viên địa chính khu vực đó, và thuê họ kiểm tra. Xem ai là chủ thật sự, có tranh chấp gì không…

Hợp đồng phải được soạn kỹ, nên thuê những nơi chuyên môn để soạn và công chứng. Nếu không thoả thuận được các điều khoản thì cũng không nên cố xuống nước gây bất lợi cho mình. Sẵn sàng tìm mặt bằng khác.

4. Hợp đồng hợp tác

Thoả thuận hợp tác, kiêm hợp đồng góp vốn này được hai bên ký ngày 01/07/2019. Tóm gọi nội dung biên bản thì bố góp vốn bằng tiền mặt, và khi thanh lý hợp đồng thì bên kia trả lại vốn gốc. Nội dung cụ thể con xem tại đây, mật khẩu là số định danh cá nhân của con.

Ở thời điểm hiện tại, khi xem lại nội dung, bố thấy mình thiếu chặt chẽ và chưa nghĩ thấu đáo về hình thức hợp tác này. Hiện trạng trước khi ký thoả thuận là chú VVK đã đầu tư 250tr, cho việc cải tạo mặt bằng, mua sắm trang thiết bị, và đang hoạt động kinh doanh có lời được gần 1 năm.

Như vậy trong quá trình thảo luận, nếu lúc đó tạm bỏ qua yếu tố tình bằng hữu, sự nôn nóng, cũng như có tầm nhìn và hiểu biết về luật hơn. Thì nên đề nghị hai bên phải thống nhất nội dung là bên chú VVK là người kêu gọi đầu tư, bên bố là người đầu tư. Và bên nhận tiền đầu tư phải cam kết hoàn trả vốn sau thời gian nào đó. Tức là thay vì vay ngân hàng trả lãi, thì chú VVK có thể tìm người đầu tư theo kiểu trên, chia lợi nhuận theo tỉ lệ thoả thuận, và sau số năm định trước sẽ trả vốn lại cho người ta. Nhiều người chọn hình thức kêu gọi đầu tư như trên vì có thể gặp khó khăn khi vay vốn ngân hàng (ví dụ như không có tài sản để thế chấp, không chứng minh được thu nhập để trả lãi, vướng các vấn đề pháp lý để có thể vay ngân hàng…)

Dĩ nhiên nếu được vậy thì bố sẽ có thể yên tâm về phần vốn đầu tư đó hơn.

Full hợp đồng hợp tác và ngưng hợp tác tải và xem tại đây

5. Vấn đề khi xây dựng công trình

Trước khi thi công thì bố mẹ ứng trước 100/180tr. Nhóm thợ của ông Bi này là do chú VVK tìm được. Nói là tìm được cũng không đúng lắm, vì ông đó nghe tin và đến chào mời. Công nhận thằng cha đó dẻo mỏ và mặt dày. Tiếc là chỉ sau này khi bước vào thi công thì tất cả mới nhận ra thì đã muộn.

Trước đó thì bên chú VVK đã có liên hệ với nơi đã thi công phần đầu, nhưng ông bác đó đang có công trình khác nên không nhận được. Chỗ bạn bè bên mảng xây dựng thì cho rằng giá thầu đó khá thấp nên không làm được, một phần vì cũng đang có công trình khác. Ham rẻ và không chờ được nên bố cũng gật đầu.

Sau này tính toán thì với giá thầu gần 180tr mà xây dựng với khối lượng như thế thì ông ấy không thấy đồng lời nào. Hẳn là lúc đó cần tiền nên lão ta nhận thầu bất chấp. Những người lính thợ cũng bị ông ấy nợ lương liên tục.

Tất cả các điều đó khiến thời gian thi công bị kéo dài. Mình là chủ đầu tư mà phải đi năn nỉ nhà thầu. Tới giai đoạn nước rút thì bố và cả chú VVK cũng phụ vào làm cho xong, tự láng một ít nền, tự hoàn thiện khung cửa.

Lúc này chú Q quản lý cũng có tham gia hỗ trợ xây dựng. Cũng nhờ kinh nghiệm của ông chú mà anh em cũng bớt được khá việc.

5.1 Tiền nào của nấy 

Chất lượng công trình sau thi công thì dĩ nhiên kém hơn mong đợi. Khi xây nhà thì hay có sự gia tăng chi phí, thường xảy ra khi nhà thầu không đủ giỏi để dự toán được chi phí. Vì chỉ có 180tr nên nhất quyết bố mẹ không thể chi thêm. Vì thế nhiều hạng mục chưa như ý nhưng phải chịu thôi.

Việc dự toán được chi phí là điều thiết yếu để đảm bảo cho túi tiền và chất lượng công trình. Tất nhiên những nhà thầu hoặc cá nhân đủ năng lực làm điều này thì giá thầu không mềm.

Câu chuyện về giá và chất lượng là điều về sau này bố mẹ tâm đắc. Ngon bổ rẻ là điều vô lý. Nếu vì ham muốn giá thấp thì kiểu gì chất lượng cũng bị đánh đổi. Kiểu gì thì sau này chúng ta cũng tốn chi phí bảo trì/sữa chữa cho những thứ kém chất lượng đó.

Tới sau khi khai trương, bên bố vẫn giữ lại một khoản để làm tin. Kiểu như nếu như trong một khoảng thời gian giao kèo mà công trình có hư hỏng thì bên nhà thầu sẽ không được trả khoản đó.

Về sau thì ông Bi có khắc phục một số lỗi nhỏ, riêng cái nền trong khu nhà thì chất lượng kém nhưng không chịu làm lại. Bên bố thì vẫn phải trả cho ông ta một ít trong số tiền đó. Vì nếu không chắc hắn ta sẽ đến quán mỗi ngày làm phiền.

5.2 Yếu từ khâu thiết kế 

Việc sai lầm nhất có nhẽ là khu gác lửng để ngắm view từ trên cao. Kinh nghiệm từ thiết kế đến chủ đầu tư và nhà thầu đều quá yếu để suy nghĩ được hết các khó khăn khi xây dựng view trên cao.

• Không lường trước về sự tốn kém khi làm phần này. Tốn kém mà thiếu vốn nên không hoàn thiện.

• Không lường những lúc trời mưa nắng gió. Nắng thì quá nóng, không che nắng hiệu quả. Trời mưa thì xem như bỏ. Nước rò xuống sàn, chảy xuống đầu khách bên dưới mặt đất.

• Nhu cầu của khách khá cao đối với những nơi có view lạ. Đòi hỏi sự đồng bộ. Có như vậy họ mới sẵn sàng chụp ảnh trong khung cảnh đó.

Ngoài ra việc phân thành nhiều khu khác nhau khiến cho việc giám sát và phục vụ khách trở bên mệt hơn. Với một mặt bằng thông thoáng, ít phân khu, không nhiều góc lắt léo, thì số nhân sự sẽ được tiết kiệm, phục vụ khách được nhanh hơn. Điểm này về sau khi trao đổi với chú Q thì bố mới công nhận là đúng.

Một điều bố nhận ra nữa là tính đồng bộ rất quan trọng. Cụ thể trường hợp bố đang đề cập là về nội thất. Vì thiếu chi phí nên nội thất được tận dụng và mua đồ cũ. Để lựa được món đồ còn tốt và hợp với không gian là không dễ. Mà nếu cứ nhặt nhạnh như thế thì dần dà không gian trỡ nên nham nhở.

Mức đầu tư như thế nào sẽ định vị tệp khách hàng tương ứng. Con sẽ nhận ra những hàng quán vỉa hè, những quán bình dân có tệp khách hàng khác với những nhà hàng cao cấp. Muốn thu hút được khách cao cấp thì chúng ta phải có giá trị tương xứng mới được.

Khâu thiết kế cực kỳ quan trọng. Mỗi kiến trúc sư sẽ mạnh về một loại công trình. Nhưng cạnh đó cần thêm 1 người đã có kinh nghiệm trong ngành đồ uống, như vậy mới cân bằng được sự đẹp đẽ với khả năng khai thác thực tiễn. Phải tính tới khả năng bảo trì, sự thuận tiện khi sử dụng, và tiết kiệm chi phí khi vận hành. Nếu không chúng ta sẽ trở thành nô lệ của công trình đó.

6. Dự định kết hợp cà phê với buôn bán đồ cũ

Theo hợp đồng thì chỉ có bố và chú VVK là chủ đầu tư. Nhưng do quen biết và cũng muốn hợp tác nhằm giảm chi phí nội thất nên ban đầu có sự tham gia của chú TMQ. Vai trò cụ thể là như thế này:

Phần trang trí nội thất sẽ do chú TMQ thực hiện, vì chú có con mắt nghệ thuật. Tất nhiên dưới sự góp ý của bọn bố và chú Q quản lý. Bởi vì ngoài nghệ thuật còn phải cân bằng với tính thực dụng và tiện ích để kinh doanh.

Chú ấy sẽ cung cấp một lượng nội thất, và song song đó sẽ tiếp tục mua bán những món hàng đó. Như vậy quán cà phê  đồng thời trở thành nơi trưng bày và giao dịch sản phẩm, đồ cổ.

Chú ấy sẽ đảm bảo việc khi bán đi một món đồ/bàn ghế nào đó thì sẽ có cái khác thay thế. Bảo đảm ít xáo trộn không gian và vị trí bàn ghế ảnh hưởng đến khách uống nước.

Nhìn nhận ban đầu là việc này sẽ tăng lượng người biết đến quán. Cũng như tạo ra một điểm giao dịch xôm tụ. Vừa tăng thu nhập cho cả ba.

Tuy vậy muốn hợp tác kiểu này cần có những quy định kèm theo. Như không thể giao hàng cho khách vào giờ bình thường. Vì tưởng tượng người ta đang uống cà phê mà phải bê bộ bàn đi ship cho khách thì không được chuyên nghiệp cho lắm. Rồi đến chuyện bài trí cũng phải mang tính thực tế một chút để không gian quán không quá rối. Tiện cho việc phục vụ khách.

6.1 Mâu thuẫn phát sinh ngay lúc khởi đầu 

Đây là cảm nhận riêng của bố, được nhìn nhận ngay từ phong cách làm việc của đôi bên từ những ngày đầu. Từ lúc các bên còn đang cùng nhau thi công, trang trí…

Sự mất căn bằng giữa một bên mang tính thực tế và một bên mang tính nghệ thuật khiến sự hợp tác với chú TMQ không lâu dài. Một lý do khác chắc do chú ấy cảm thấy mình thiếu vai trò trong các quyết định cuối cùng.

Những trao đổi trực tiếp mặt giáp mặt để giải quyết việc ngưng hợp tác này chủ yếu diễn ra giữa bố và chú ấy. Đây cũng là kinh nghiệm hay.

Đến bây giờ bố vẫn thấy quản lý con người là điều khó nhất. Nếu đơn giản chỉ bảo vệ lợi ích của riêng bên mình thì chúng ta không cần để ý đến thiệt hại của phía đối tác. Tuy nhiên ai cũng có nỗi lo tài chính và gia đình, vì thế chúng ta phải chọn giải pháp mang lại thắng lợi cho cả đôi bên. Tình huống này đồng nghĩa với việc hai bên cùng san sẽ bớt cả rủi ro lẫn lợi ích với nhau. 

Việc để chú ấy rút đi nhanh sẽ khiến quán thiếu hụt bàn ghế nội thất. Mà tài chính của MCF lúc đó yếu lắm, không đủ để có thể mua sắm lại ngay. Vì thế dù có những mâu thuẫn nội bộ, những bực dọc giữa chú ấy và chú VVK, nhưng bố vẫn tìm cách làm chậm quá trình rút đi.

6.2 Đặc điểm của người có máu nghệ thuật 

Nếu chỉ vì cảm tính mà ép chú ấy rút nhanh thì dễ thôi. Nhưng điều này ảnh hưởng cả đôi bên. Mà buôn bán thì ngại nhất việc người xung quanh biết được nội bộ bất ổn.

Hơn nữa với những người mang máu nghệ sĩ thì tính tự tôn của họ khá cao. Cũng như những cảm xúc của họ có nồng độ cao hơn người mang lý tính. Họ thường có mối quan hệ rộng, nhiều bạn bè trên mạng xã hội (về độ sâu thì chưa biết), nếu không cẩn thận thì họ có thể sử dụng các mối quan hệ này làm xấu đi hình ảnh MCF.

Hiểu được những đặc điểm trên là khá quan trọng để tìm ra tiếng nói chung với họ. Bởi vì bố chứng kiến một câu chuyện được đưa đi xa hơn dự kiến. Cụ thể là thông qua những tin nhắn trao đổi giữa VVK và TMQ về việc rút bớt đồ đạc. Hai người trở nên khó nói chuyện với nhau, và có sự sức mẻ. Lại thêm những suy diễn trong đầu hai người nên sự việc bị nghiêm trọng hoá.

Đỉnh điểm là hai bên không điều tiết được cảm xúc. Vì thế chú TMQ đã viết những status trên facebook, zalo, bóng gió về sự thay đổi, sự mâu thuẫn… Bạn bè chung giữa hai người khá nhiều, họ đọc được và cũng hiểu điều gì đang diễn ra.

Bạn bè trên mạng xã hội của chú TMQ thì nhiều. Họ là người thiếu thông tin nhất, nhưng lại giỏi võ đoán. Mang tiếng bên bạn bè nên họ đã có những phát ngôn không chính xác về bản chất sự việc, cũng như cổ suý làm những chuyện lệch lạc.

Đọc qua những nội dung đó bố cũng cảm thấy bị xúc phạm và tức giận. Tuy nhiên là một người có trách nhiệm liên quan, và nhiệm vụ giải quyết những việc này đã được chỉ ra trong biên bản góp vốn, cho nên bố trở thành trung gian hoà giải. Nếu mình cũng bị cuốn theo dòng cảm xúc như vậy thì bậy quá. Dù không muốn bố cũng phải trở thành người đối thoại với chú TMQ để mọi việc diễn ra êm đẹp nhất, cũng như giúp chú ấy giải toả tâm lý và ngưng than vãn trên mạng xã hội.

7. Người quản lý

Nhiều người cho rằng với mô hình hiện tại thì không cần đến vị trí quản lý. Tuy vậy MCF vẫn giữ chân chú Q. Về giá trị mang lại có khá là nhiều thứ. Mà sau này ngồi nghĩ lại cũng phải thấy may mắn vì có được một người như thế. Tất nhiên mặt không hay vẫn tồn tại.

Trong những trao đồi từ lúc bắt đầu thì bố và chú VVK đều xác định đây là một trong số những nguồn thu nhập tăng thêm. Bố thì vẫn đi làm công, chú VVK thì bảo rằng chú còn có những công chuyện làm ăn riêng (mặc dù không biết các việc làm ăn riêng đó chung cuộc mang về mức lợi tức như thế nào), chú sẽ chỉ đôi lúc ghé quán, phụ giúp cơ bản khi cần và xem nó là nguồn thu nhập thụ động. Cho nên mô hình quán sẽ cần vị trí quản lý, cạnh ông quản lý thì bố sẽ phụ trách những khâu khác theo hợp đồng đề cập.

7.1 Gia cảnh

Trước kia chú làm quản lý ở khá nhiều quán cà phê. Khi mới hoạt động thì chú sẽ là người chịu setup quán xá, tư vấn về đồ đạc, tuyển nhân viên. Chú sẽ theo sát quán trong tầm 3 tháng. Sau khi đã ổn định thì chủ động nghỉ và tìm chỗ mới để bắt đầu lại vòng quay.

Tại sao lại có cách làm việc đó. Vì chính chú chia sẽ rằng một khi quán đã chạy ổn định thì người chủ hay muốn cắt giảm vị trí của chú, phần vì chú Q có lòng tự tôn. Nên chú chọn cách đi setup chứ không gắn bó lâu dài.

Khi trẻ chú là cán bộ ở phường, sau này vì nhiều lý do mà bố không biết nên nghỉ. Mà thật ra thời đó đồng lương thấp, nên người ta thôi làm cũng là điều bình thường.

Vợ chú có một sạp hàng ở chợ Nguyễn Viết Xuân, nhưng theo những tâm sự của chú thì cô không giỏi quản lý. Càng buôn bán càng lỗ.

Về con cái thì trai gái đủ cả. Nhưng con cái không được ngoan ngoãn và lận đận trong hôn nhân. Ngoài ra những người con cũng gây ra nợ nần ngoài xã hội, và cô chú là người phải gánh chịu trả nợ một phần.

Trước kia có nhà cửa đàng hoàng, nhưng cũng phải bán đi để trả nợ. Chú có người bạn sở hữu căn nhà ngay cạnh MCF. Người ta cho gia đình chú ở miễn phí cũng 10 năm. Vì kinh tế yếu nên chú chỉ ở chứ cũng không sửa sang gì, nên nó rất xuống cấp.

Trước khi bố rút khỏi MCF thì người bạn kia lấy lại nhà. Buộc gia đình chú phải thuê lại căn khác gần đó. Như vậy hằng tháng lại tốn thêm một khoản không nhỏ.

Những cán bộ quản lý ở phường cũng hay tìm cách giúp gia đình chú, vì hộ của chú là hộ nghèo.

Tuy cuộc sống khó khăn, nhưng đa phần bố nhìn thấy sự bình tĩnh, tự tại trong con người chú. Bố nghĩ rằng đó là kết quả sau khi đã trải qua quá nhiều biến cố. Ở vị trí của chú nếu có quá lo lắng cho ngày mai cũng không làm gì được nhiều. Vậy hãy cứ tận hưởng từng phút giây hiện tại vậy !

7.2 Cơ duyên gặp gỡ

Nơi làm việc cuối cùng trước khi chú gắn bó với MCF là chuỗi quán nhậu Tuấn Mập. Vì đau khớp không thể làm việc với cường độ cao ở nhà hàng nên chú nghỉ. Khi thấy chú VVK rục rịch mở quán thì hai người có trao đổi và bọn bố cũng quyết định đưa chú về.

Với kinh nghiệm đã có, chú đã giúp khai thông đầu óc hai thằng khá nhiều. Cũng như tư vấn thêm về xây dựng công trình, bố trí nội thất, mua sắm dụng cụ. Tiếc là quá trình tham gia định hình quán không có nhiều sự tư vấn từ chú, nếu không bọn bố đã có thể giảm bớt những sai lầm.

Giai đoạn đầu bọn bố rất khó tuyển được nhân viên tốt, nhất là vị trí pha chế. Nên chú cũng là người trực tiếp đào tạo pha chế cho các bạn mới.

7.3 Nguyên tắc làm việc

Thời điểm chú làm việc ở MCF có thể tính từ khi quán đang được xây dựng. Nhờ ở ngay kề quán nên chủ động được nhiều thứ.

Mức lương mà chú VVK thoả thuận với chú Q ban đầu là 5tr/tháng. Sau 3 tháng sẽ review lại. Khi này thì vẫn là thoả thuận làm việc trong 3 tháng.

Theo nhận định của riêng bố thì ở tình trạng của chú sẽ không dễ tìm được công việc khác thuận lợi trong tương lai. Có thể ở nơi khác mức lương sẽ cao hơn, nhưng tiếp tục mô hình làm việc như vậy cũng không ổn với một người lớn tuổi như chú. Nhưng để giữ được giá trị của mình, chú vẫn thể hiện ra cho bọn bố hiểu rằng thoả thuận chỉ là 3 tháng.

Tuy đây là mối quan hệ giữa người chủ và người lao động, nhưng bọn bố vẫn giữ quan điểm phải hài hoà lợi ích đôi bên, cho nên:

• Khi làm việc ở MCF, chú hoàn toàn chủ động về thời gian. Có thể tranh thủ đưa và đón các cháu đi học. Tranh thủ làm ít việc nhà. Tổng khối lượng công việc không phải là quá nhiều.

• Tụi bố giao quyền cho chú khá nhiều, những sự vụ lặt vặt hầu như bố không quan tâm nhiều.

• Bố không can thiệp quá sâu vào cách điều hành hay dùng người của chú. Chỉ cuối tuần tổng hợp doanh thu và trao đổi các vấn đề thấy chưa được.

• Một số công việc tại quán được bố trực tiếp làm như lau chà nhà vệ sinh, mua nguyên vật liệu.

• Tránh việc ý kiến của 2 chủ đầu tư bị xung đột khi truyền tải xuống dưới. Bố và chú VVK đều trao đổi và thống nhất trước. Sau đó chỉ 1 người làm việc lại với chú Q. Những việc quan trọng hơn thì hội ý 3 người.

7.4 Khối lượng công việc

Mức độ áp lực hay khối lượng công việc là không lớn. Giải thích cụ thể thì thứ nhất là số lượng đầu công việc bao gồm.

• Tuyển dụng và đào tạo nhân viên, mà việc này không phải ngày nào hay tháng nào cũng làm.

• Hỗ trợ dọn dẹp vệ sinh. Việc này có cả sự tham gia của nhân viên phục vụ và cả bố.

• Quản lý ca kíp. Hỗ trợ khi team có người bận hoặc trống vị trí.

• Trông nom, bảo trì nhẹ công trình, vật dụng. Hư hỏng nặng thì gọi thợ.

• Hỗ trợ nhân viên phục vụ và nhân viên pha chế trong những tình huống khách đông, hoặc giờ ăn giờ nghỉ.

• Quản lý tiền bạc, so khớp số liệu với bố.

• Đề xuất thay đổi thực đơn cho phù hợp từng thời điểm.

Còn về định tính thì những công việc này không khó. Một người trẻ chịu khó vẫn sẽ tiếp thu nhanh và làm được gọn hàng những chuyện trên.

Có một cái hay ở chú là sự tinh ý, nhạy cảm, rất thích hợp trong ngành dịch vụ. Đặc điểm này sẽ giúp phát hiện nhanh các bất cập, những điểm làm khách hàng chưa hài lòng. Cũng như hiểu được tâm lý khách hơn.

7.5 Lương và hỗ trợ

Đôi lúc chú bận hoặc muốn đi chơi dài ngày, bố đều tạo điều kiện. Vì thật ra mọi việc vào nếp rồi, chỉ cần bố bỏ thêm thời gian nhiều hơn bình thường để ý quán xá là được. 

Giai đoạn chú phải trả nhà cho bạn và thuê nơi ở mới. Bọn bố quyết định hỗ trợ chú thêm 500k mỗi tháng. 

Trước đó, từ những ngày đầu. Bọn bố đã chủ động đề nghị hỗ trợ gia đình chú một xe bánh mì đậu trước quán. Vợ chú rảnh rổi nên hoàn toàn có thể tự đứng bán kiếm thêm thu nhập. Nhưng hình như là do đúng là cô không biết bán buôn, càng bán càng lỗ cho nên chú nhất mực từ chối không nhận sự giúp đỡ.

Phải nhắc thêm về tiền lương cứng thì sau ba tháng, MCF quyết định nâng cho chú lên 5.5tr/tháng, ngày chỉ cần có mặt 8 tiếng. Còn việc sắp xếp cụ thể giữa nhân viên thì tự chủ động (đây chính là việc của người quản lý, nên bọn bố không đụng vào).

Thật ra thì với kiểu công việc này, người lao động phải chấp nhận mức giá mà thị trường lao động quy định. Bản thân bố cho rằng 5.5 triệu là không cao, nhưng đây là mặt bằng chung thị trường mà.

Đây là mức ổn nếu so với việc chú đi làm bảo vệ. Mà làm bảo vệ thì cần đến 12 tiếng/ngày. Hơn nữa công việc tại quán tạo ra niềm vui vì được gặp gỡ trò chuyện với mọi người.

Những khi quán có sự cố, nếu chú sửa chữa được thì bọn bố ghi nhận và cuối tháng có thêm tiền cho chú.

Ngoài mức lương cứng 5.5 triệu và hỗ trợ thêm 500k. Thì thì tuỳ tình hình kinh doanh mỗi tháng vẫn có thêm ít nhiều cho chú. Tất nhiên với quy mô, doanh thu như MCF thì làm sao mà nhiều như nơi khác được. Trong khi vốn đầu tư chưa thu hồi được bao nhiêu.

Trường hợp team làm việc tốt, doanh thu cao và giữ được nhịp điệu thì bọn bố sẵn sàng nâng mức lương cứng. Nhưng tiếc là kế hoạch đó không đạt được, doanh thu trồi sụt bất thường theo mùa, hoặc duy trì ổn định ở mức đủ, chứ không tạo được bức phá.

7.6 Mâu thuẫn

Ngoài sự vụ với chú TQM thì chú VVK cũng không ít lần có những bực dọc thể hiện thành cảm xúc bất lợi trước chú Q. Nói như vậy không phải là giữa bố và chú Q luôn hoà bình, chỉ là mình có phương pháp giải quyết mà thôi. 

Hạn chế phát ngôn tại thời điểm nóng giận. Sau một thời gian khi đã có đủ thông tin và phân tích, thì mình bỏ đi các yếu tố tâm lý và tìm ra cách đối thoại minh bạch để đôi bên cải thiện.

Chú VVK và chú Q đã không ít lần vì khúc mắt trong công việc lẫn vui chơi mà không nhìn hay nói chuyện với nhau. Sáng nào cũng gặp nhau nhưng không thèm nhìn mặt, im im không bắt chuyện. Những sự vụ đó hầu như bố không để ý, chỉ khi các bên kể ra thì mới biết. Xong rồi bố cũng là người trung gian giải quyết.

Nói là giải quyết nhưng biện pháp chủ yếu là xoa dịu từng người, để mỗi người đều có thể nói ra tất cả những bực bội, khi đó đứng ở vị trí trung dung mình sẽ phân tích theo lý tính vấn đề. Giải quyết từng người xong thì là lúc để thời gian làm việc. Những cái đầu đã nguội rồi thì sẽ dần dần tự nhiên với nhau hơn. 

Đôi lúc bố nghĩ người lớn thua xa trẻ con về tình huống này. Trẻ con phản ứng ngay, có thể gào khóc đó, nhưng rồi quên nhanh mà chơi lại với nhau. 

Điều quan trọng nữa là nếu các bên không được người ngoài cuộc tư vấn, khai sáng thì họ cứ giữ mãi sự hằn học trong đầu. Theo thời gian thì các suy diễn vô căn cứ về đối phương càng lớn. Sự nghi kỵ và hằn học cứ thế sẽ đẩy các sự vụ đi xa hơn vốn có. 

Chính vì vậy bố không thích lắm khi nhắn tin để trao đổi sự vụ. Tin nhắn không thể hiện được tâm lý của người viết, người đọc thì lại phải võ đoán về cảm xúc đầu bên kia sau bề mặt câu chữ. Hãy cố gắng nhấc điện thoại lên nói với nhau. 

7.7 Chia tay quản lý

Mấy năm làm việc chắc cũng không ít lần chú đòi nghỉ. Mô típ quen thuộc đó là bố luôn thuyết phục chú ở lại. Lý do thì theo thực tế chú sẽ khó có thể tìm được nguồn thu ổn định cho gia đình. Một điều nữa mà bố thấy thì đây chỉ là cái mẹo để tạo áp lực lên người chủ. 

Cạnh đó thì lý do chính là nếu như vắng chú thì bố không còn thời gian để chủ động trong những công việc tại cty. Cả chú VVK cũng có những việc riêng để làm. Chứ còn nếu xác định đây là nguồn thu nhập chính thì bố đã tự mình quản lý.

Có một cách để giảm nhân lực, nhưng mọi việc vẫn ổn thoả. Đó là đào tạo nhân viên pha chế cứng hơn để kiêm luôn vị trí quản lý. Nhưng tiếc là không tìm được người đủ tin tưởng, chăm chỉ và chấp nhận làm như thế. Gặp bạn làm việc nghiêm túc thì không làm đêm được. Gặp bạn dư giả thời gian thì chưa đủ chín chắn và nghiêm túc.

Và sau những sự vụ đó thì đôi lúc chú viện dẫn lý do thấy anh em cực, quán xá lại chưa tuyển được nhân sự nên không nỡ nghỉ ngang. Có thật tấm lòng là như vậy hay không thì cũng khó nói.

Nhưng nếu vắng chú thì MCF sẽ tốn một chút thời gian để ổn định lại và tiếp tục hoạt động mà thôi. Mỗi cá nhân trong team sẽ tự thích ứng với tình trạng mới. Tổng giám đốc bên bố còn bị thay trong mấy nốt nhạc mà lị.

Lần cuối mà chú đề nghị thôi việc là xuất phát từ mâu thuẫn với chú VVK sau một trận bi lắc. Từ trò chơi thắng thua đơn thuần nhưng bố không còn nhớ kỹ tại sao lại trở thành mâu thuẫn, lý do thì hình như cũng vô thưởng vô phạt nên bố không ấn tượng lắm. Nhưng giữa đổi bên thì có vẻ cũng nghiêm trọng vì thấy nó ảnh hưởng đến không khí làm việc của các bạn nhân viên khác.

Thời điểm đó quán cũng có vài sự cố, lớn nhất là dư âm của việc chủ mặt bằng thi công NLMT, lại thêm hợp đồng mặt bằng 3 năm sắp hết, và bố cũng có suy nghĩ về chuyện rút khỏi MCF.

Không muốn thêm xáo trộn nên bố vẫn giữ quan điểm đối thoại và tìm phương án tốt nhất. Nội dung cũng chỉ xoay quanh việc trước giờ chú vẫn làm trực tiếp nhiều việc với bố, thì cứ tiếp tục như thế. Còn lại những mâu thuẫn cá nhân liên qua đến chú VVK thì tách ra. Vấn đề thứ hai là bố đề cập đến tình trạng tài chính của chú. Muốn chú nghĩ đến hiện thực trước mắt mà suy nghĩ lại.

Nhưng chú cho rằng đi làm thì cũng cần có sự vui thích và thoải mái tinh thần, chứ làm mà cứ mặt nặng mày nhẹ thì rất khó.

Bố cũng vừa hỏi vừa dò ý tứ, rằng chú có nghĩ đến tình hình tài chính mà nên chủ động thảo luận lại với chỗ anh VVK hay không. Câu trả lời vẫn là không, vì chú cho rằng chú có cái giá trị của chú, sự tự tôn của chú cũng cần được tôn trọng.

Cũng khá là khó con nhỉ. Tuổi tác chênh lệch với bọn bố quá nhiều nên cũng có những cái mà họ không thể thực hiện được.

Sau này bố vẫn có nhờ chị đồng nghiệp tìm việc giúp chú. Vì anh chồng chị ấy mở công ty dịch vụ bảo vệ. Bố có nhắn chú ghé địa chỉ công ty sẽ có người đón và sắp xếp công việc cho. Nhưng chú cũng không tới, mà cũng không báo cho bố…

Hay là chính lòng tự tôn đã ngăn cản chú nhận công việc do bố giới thiệu?

7.8 Bàn một chút về tâm lý giữa chủ và người làm

Ở MCF có văn hoá tôn trọng chuyên môn từng người, hạn chế việc dài tay can thiệp lẫn nhau. Tuy vậy điều này cũng có nhược điểm. Sự tôn trọng này nhiều khi khiến người lao động lạm dụng và sử dụng làm công cụ để đặt ra các điều kiện với người chủ. Nếu không khéo léo thì khiến người lao động nghĩ rằng người chủ rất cần họ, thiếu họ thì không hoạt động được.

Điều này bố đã trải qua và nhìn thấy nhiều nên không lạ lẫm. Sự hợp tác trong lao động luôn đi song hành với tính đấu tranh để bảo vệ lợi ích của mỗi bên. Vì thế rất hiếm khi bố bực tức vì vài chiêu mà ông chú sử dụng để tạo áp lực về phía bọn bố. Nhờ vậy nên cách đối thoại và giải quyết cũng không cần phải căng thẳng, hay mặt nặng mày nhẹ.

Tâm lý người chủ thì luôn thấy mình đang cho nhân viên nhiều hơn những gì họ làm được. Ngược lại thì nhân viên hay thấy họ phải làm nhiều hơn mức lương được chi trả.

Lối suy nghĩ này là hết sức bình thường luôn. Cho nên việc quá bận lòng về những tình huống như vậy là không đáng. Mà mình nên tìm hiểu cách để đi đến thống nhất. Đừng dây dưa phiền phức.

Trong thời gian làm cùng nhau. Đôi khi tranh thủ những ngày mưa ế khách, các nhân sự cũng mua thêm này nọ về ngồi ăn và uống với nhau. Bố cũng thích như vậy, vui vẻ mà không khí thân thiện hơn. Và cũng chỉ chia sẻ về đời sống trong những lần đó. Chứ mình thì chuyện gì ra chuyện nấy, ăn uống vui vẻ, nhưng sang hôm sau vẫn bắt lỗi các em bình thường. Nhưng chú VVK có vẻ sợ sự gần gũi đó ảnh hưởng đến công việc nên sau này cũng hạn chế bớt.

8. Nhân chuyện kiểm kê để nói về lợi ích đôi bên

Việc nhập xuất hàng hoá do bố làm, điều này giúp hạn chế thất thoát. Sau khi MCF hoạt động được 3 tháng thì mọi chi phí hầu như đã đạt con số ổn định. Bọn bố căn cứ vào đó làm căn cứ theo dõi biến động qua từng tuần/tháng. Chỉ cần không gia tăng chi phí bất thường là tạm ổn. Vậy tại sao lại không tổ chức kiểm kê định kỳ?

Nguyên tắc thì mỗi tháng hay quý đều nên kiểm kê. Tuy nhiên ở mô hình quán nhỏ thì điều này khá mất thời gian và chưa chắc hiệu quả. MCF có làm kiểm kê đôi lần sau đó thì ngưng. Một phần vì định lượng các loại nguyên liệu theo cách thủ công nên khá khó cân đo thừa thiếu. Các loại thức uống đóng lon thì đơn giản hơn.

Nguyên tắc nữa là nếu thiếu hụt hàng hoá thì nhân viên phải đền bù bằng tiền hoặc số giờ làm, còn không thì trừ vào lương. Lợi ích tài chính kể trên chính là mắc xích quan trọng của nhiều vấn đề chứ không riêng việc kiểm kê.

• Mức lương thưởng ở quán nhỏ thường không cao, cũng như thiếu các chế độ về bảo hiểm, sức khoẻ.

• Hợp đồng làm việc hầu như không có, chỉ là nói mồm. Không có gì để ràng buộc. Có chăng là chủ thường giam một phần lương để tránh nhân viên bỏ việc đột xuất.

• Ngành F & B đặc thù phục vụ quanh năm, số ngày nghỉ của nhân viên rất hiếm. Mức lương cho ngành này nhìn chung là chưa hợp lý. Cho nên lao động chọn nghề này chỉ để làm thời vụ là chính. 

Nói giông nói dài thì cũng quy về chuyện trách nhiệm công việc phải đi đôi với lương và chế độ. Tức là sự sòng phẳng giữa người chủ và người lao động.

Nếu anh là một tổ chức lớn, có ban bệ và hệ thống thì dĩ nhiên anh tuyển được người giỏi, sẵn sàng trả họ mức lương cao. Bù lại anh thu về lợi nhuận lớn, có giá trị thương hiệu, có khả năng tăng trưởng. Và nếu nhân sự gây thiệt hại cho tổ chức thì họ phải gánh vác tránh nhiệm nặng nề.

MCF là một hình ảnh trái ngược với mô hình nói trên. Nếu thực hiện kiểm kê và đền bù hao hụt quá gắt gao thì nhân sự chắc chắn sẽ bất mãn rời đi, việc liên tục tuyển và đào tạo nhân viên mới còn mệt mỏi hơn.

Hoặc xoay qua thái độ của nhân viên. nếu đặt ra những yêu cầu cao hơn (với góc nhìn của người chủ thì thấp), thì nhân viên không có động lực thúc đẩy làm việc.

Đừng cho rằng khi mình đứng sau liên tục thúc ép nhắc nhở thì họ sẽ thực hiện. Về lâu dài không ai đủ kiên nhẫn để thúc ép mãi, mà nhân viên cũng không thể cứ cống hiến một cách mù quáng cho người chủ.

Với cách quản lý hàng hoá như thế tức là bọn bố đã chủ động tạo ra một khoản linh động. Các cá nhân liên quan vẫn có thể thoải mái trong giới hạn đó, đừng nên vượt qua làm gì.

9. Hiệu quả kinh doanh

9.1 Những điểm sáng

Nhận xét cơ bản về quá trình kinh doanh cho đến lúc bố ngưng hợp tác thì dựa vào một số điểm chính là: Nhân sự, văn hoá, phong cách, vị trí, bền bỉ, khả đăng phối hợp, lợi nhuận.

Về nhân sự thì thời gian đầu cũng thay máu thường xuyên, chủ yếu ở vị trí chạy bàn. Vị trí này mức lương không cao cho nên cũng khó tìm được nhân viên thật sự pro. Có một số bạn muốn làm full cả ngày, nhưng quan điểm MCF là chỉ cho làm 8 tiếng để đảm bảo sức khoẻ và tinh thần. Ổn định nhất là vị trí pha chế. Nếu khi có nhân viên nghỉ việc thì quản lý hỗ trợ trám vị trí một cách linh động. Dù có nhiều chuyện đau đầu khi nói đến vị trí quản lý, nhưng đánh giá công tâm thì mô hình MCF rõ ràng khá may mắn khi có chú Q.

Nhân nói về nhân sự thì một nhân vật bố nhớ nhất là Th**.

Cậu này tuy làm pha chế nhưng lại không nhớ tên nguyên liệu. Một buổi trưa bố check camera thì thấy bạn này gom hết tiền trong két cho vào túi. Giờ đó thì cậu vừa kết hợp trông quán vừa tranh thủ nghỉ ngơi. Nên có thể đó là cách chống trộm mà cậu nghĩ ra. Nhưng như vậy là hoàn toàn không cần thiết khi két đã có khoá.

Cậu này vẫn thỉnh thoảng dùng chất kích thích và có lối sinh hoạt phá sức khoẻ. Vì thế thường hay đờ đẫn, thiếu sức sống. Phong thái làm việc có phần bất cần và thiếu sự chỉnh chu.

Thật ra thì bố muốn ngưng hợp tác từ sớm. Nhưng do vẫn chưa tìm được người backup nên tạm giữ lại.

Đỉnh điểm để MCF ngưng hợp tác là khi khách hàng trao đổi, và hỏi sao cậu đi làm mà thấy bê tha vậy. Thì nhận được câu trả lời là quán chỉ trả cho từng đấy tiền, thì cần gì phải làm cho nhiều. Sự việc này khiến chú Quang bực bội và phản ánh lại bố.

Tổng hợp các sự kiện trên nên hai chú cháu thống nhất chiều hôm đó, sau khi đi làm về bố sẽ gởi lương, thưởng và một khoản hỗ trợ thêm rồi thông báo ngưng hợp tác với cậu.

Trong cuộc nói chuyện vào cuối giờ hôm đó. Bố cũng xin lỗi cậu vì chưa thể đưa quán phát triển hơn, chưa thu hút được nhiều khách hơn, doanh thu và lợi nhuận còn thấp nên không đủ khả năng nâng lương cho cậu.

Thực tế thì cậu ấy nói cũng đúng như quan điểm của bố về mối quan hệ kinh tế giữa người chủ và người lao động. Trách nhiệm phải tương xứng với đồng lương. Về điểm này cậu ấy đã đúng.

Nhưng nếu vậy cậu hoàn toàn có thể chủ động rời bỏ MCF để đầu quân cho nơi chi trả xứng với năng lực cậu ấy. Cái sai của cậu là ở lại và lan toả sự trì trệ, uể oải, thiếu chuyên nghiệp cho những người khác. Hơn thế còn làm giảm chất lượng phục vụ khách hàng của MCF.

Văn hoá của MCF cụ thể khá hiền hoà. Tinh thần chung là luôn thân thiện, tạo điều kiện cho mọi người. Khuyến khích tạo ra sự đổi mới. Sẵn sàng phụ giúp giữa các vị trí với nhau. Không can thiệp sâu vào chuyên môn mỗi bộ phận. Các điều chỉnh, chỉ thị được đưa từ trên xuống dưới theo đúng mô hình CHỦ SỞ HỮU > QUẢN LÝ > NHÂN VIÊN.

Phong cách của quán thiên về màu xanh, sự mát mẻ, hơi cổ (cũ) một tí (mà thật ra do ít tiền nên phải chơi phong cách này). Nhạc nhẽo không có chuyện xập xình mà đa dạng, nhẹ nhàng. Sáng nhiều khách lớn tuổi thì quản lý mở nhạc xưa tí, trưa là lúc các bạn trẻ đổi thể loại. Phong cách này khá hợp với đối tượng khách hàng mà quán nhắm tới, cũng như ít bị lạc hậu do không chạy theo Trend.

Vị trí cá nhân bố xem là đẹp, dù mảnh đất nằm ngay ngã 3 có đường lớn chạy thẳng vào mặt tiền. Theo quan niệm phong thuỷ thì người ta hay bảo những mảnh đất như này không thịnh, khó làm ăn và kiêng xây nhà. Ngay cả ngân hàng khi định giá những mảnh đất này cũng hạ giá xuống, và cũng ít người bỏ tiền mua.

Tuy nhiên khi mở quán thì khách đều, trung thành và đã thay đổi thói quen uống cà phê dân cư khu đó, họ chuyển từ cà phê phin trộn sang uống cà phên pha máy. Nằm ở vị trí cách đường lớn không xa, lại gần công ty xe bus, cho nên khu đó không quá ồn ào, nhưng cũng đủ sầm uất. Không gian quán mang vẻ yên tĩnh được phụ hoạ bởi con đường hơi xôm tụ, tạo ra sự cân bằng. Bên kia đường là công an phường, cho nên an ninh phần nào được đảm bảo, may mắn là chưa có vụ mất xe cộ nào xảy ra. Mặt bằng này rộng 10 mét và sâu hơn 20m nên bố trí không gian rất thoải mái, tiện lợi cho khách đỗ xe.

Bền bỉ là điều mà ngay từ khi thảo luận hợp tác đã được các bên đồng thuận. Cụ thể là có thể lợi nhuận không cao, nhưng cố gắng đảm bảo thời gian hoạt động lâu dài. Tiếc là gặp vấn đề với chủ mặt bằng nên kế hoạch này không thành công lắm. Thế nhưng khi xét lại quãng thời gian hoạt động, thì trừ khi do các quy định của chính quyền tại các thời điểm dịch Covid-19, MCF luôn mở cửa đều đặn từ sáng cho đến đêm. Ngay cả khi trời mưa gió ban đêm mà không có khách thì phải gần 9h tối mới đóng cửa. Đây là yêu cầu để tạo sinh khí và duy trì văn hoá cho nhân viên lẫn khách hàng của quán.

Khả năng phối hợp là gì? Cụ thể ở đây là sự phối hợp trong công việc điều hành giữa bố và chú VVK. Sự đồng thuận và bất đồng luôn tồn tại, nhưng cả hai có cách lựa chọn từ ngữ “văn minh” khi trao đổi giải quyết vấn đề. Có không ít những người khi hợp tác chung sớm phải tan rã, nhưng MCF thì không. Cho đến phần này thì mọi thứ đề tạm ổn, ở các phần sau MCF tan rã phần lớn là do những yếu tố từ bên ngoài chứ không phải bên trong.

Lợi nhuận cao luôn là mục tiêu mơ ước của MCF. Có nhiều người cho rằng duy trì mô hình nhân sự như MCF thì làm sao có lời? Mới nhìn vào thì vậy, nhưng như đã nói ở các phần trên, đặc thù MCF cần duy trì như thế. Và quán vẫn phát sinh lợi nhuận thực. Giả dụ như bố hoặc chú VVK trực tiếp làm ở quán, thì cũng phải tính phần lương cho bản thân vào đó (nếu không tính thì gọi là ‘lấy công làm lời’). Cho nên sau khi trừ hết chi phí MCF vẫn có lời thì rõ ràng là nó đang tạm ổn.

Vấn đề lợi nhuận không thể tăng cao hơn nằm ở mô hình của quán, mô hình được setup ngay từ đầu phục vụ cho nhóm khách từ độ tuổi trên 25. Từ đầu thì các bên đầu tư đã xác định vốn ít thì phải đi theo phong cách truyền thống 1 tí, chứ không đủ lực để mở các mô hình ngắn ngày chạy theo Trend được.

MCF vẫn không bị âm tiền cả trong giai đoạn 1 và 2 đại dịch Covid-19, giai đoạn đó khá căng thẳng nhưng MCF đã trích lập dự phòng các khoản tiền nhỏ để thanh toán tiền mặt bằng, cũng như làm tư tưởng cho nhân viên. Chứ nhiều quán đã quyết định dẹp hẳn khi dịch xảy ra.

Nhưng giả dụ như không có những vấn đề về mặt bằng sau này, thì câu hỏi là liệu MCF có duy trì được phong độ hay không và đủ khả năng thu hồi vốn không? Có một số ý sau.

• về khả năng dẫn dụ và giữ chân khách hàng thì MCF làm khá được.
• Mô hình quản lý và số lượng nhân viên có thể tinh gọn mà vẫn chạy việc được và đã được chứng minh.
• Sự đổi mới trong cách bài trí, hoặc tinh chỉnh phong cách có thể làm được và đã làm lai rai trong xuốt quá trình trước đó.
• Quản lý vật tư, nguyên vật liệu tốt.

Vậy để MCF duy trì thêm mấy năm nữa cần điều gì?

• Quản trị: Sau khi mất vị trí quản lý, và sau khi bố không ở đó nữa (vì có con cái thì cần chuyển ra nơi rộng rãi hơn) thì đòi hỏi phải tìm được nhân sự tốt để họ tự đảm đương. Hoặc có thể hai chủ đầu tư đổi nhiệm vụ cho nhau. Chú VVK nhảy vào quản lý quán.
• Chống thất thoát: điều này bố không nghĩ là dễ, bố chỉ tự tin khi bản thân ở tại quán mà thôi. Ngay cả thời gian ở tại quán, bố vẫn thấy có sự hao hụt diễn ra, tuy diên nó nhỏ trong mức cho phép.
• Tái đầu tư không gian. Sắm sửa và bố trí lại nội thất, làm mới mặt tiền… MCF gần như không có vốn dự phòng cho những việc này. chỉ sửa chữa nhỏ xem kẽ trong quá trình kinh doanh. Cho nên muốn đổi mới cần trích lập hằng tháng thành 1 khoản lớn và cải tạo 1 lần. Đồng nghĩa với thời gian thu hồi vốn bị kéo dài thêm.
• Chuyển đổi menu thêm các món để bán qua Grab, Shopee food, Baemin. Trước đó đã bán trên ứng dụng rồi nhưng menu chưa đa dạng và giá chưa cân đối để có thể gánh được mức chiết khấu trả cho các ứng dụng.
• Đẩy mạnh tiếp thị qua các kênh online.

Nhìn chung các yếu tố trên cần nhất vẫn là cách vận hành mới cho giai đoạn mới. Bởi vì bố không còn ở trực tiếp tại đó, lại bận việc chính và chăm con nên sẽ không thể đảm đương tốt. Cho nên những người còn lại phải thay đổi.

9.2 Những bất cập

Nói thẳng ra thì công việc ở MCF không nặng nhọc gì. Những vấn đề như lau dọn cũng đã được bố mẹ phụ một tay. Hay việc quản lý tiền bạc, xuất nhập hàng đều được bố làm. 

Tuy vậy có một cái dở là tính chủ động về tình trạng hàng hoá chưa cao. Đầu hoặc cuối ngày đều không rà xoát xem hôm sau cần nhập những gì. 

Từ quản lý đến pha chế đều làm dở điều này. Nhiều khi sáng bố đã nhập hàng về, nhưng đến chiều lại báo phải nhập thêm vài món nữa. Rất lắt nhắt và mất công. 

Mức đầu tư có giới hạn nên quán cũng bị giới hạn phân khúc khách hàng. Giờ suy nghĩ lại nếu với tầng lớp khách đang nhắm đến, thì không gian không cần quá lắt léo vẫn có thể lấp đầy bàn được. Vừa tiện phục vụ, vừa tiết kiệm được chi phí xây dựng và bảo dưỡng.

Một thứ mà ít người để ý, đó là sự sáng tạo. Không cần phải quá phá cách mới gọi là sáng tạo. Mà chỉ cần nhân viên chủ động trong công việc hơn. Chịu tìm tòi một số món mới, và chịu khó mời khách các món đó là được. MCF không hề khó khăn trong việc cho phép các bạn thử và sai. Tuy chính sách của MCF đề cao sự đổi mới, nhưng lại chưa khơi gợi được việc này.

Sự rập khuôn mà không chịu cập nhật mình thể hiện cả qua danh mục nhạc được các bạn phát lặp lại ngày ngày sang ngày khác. Đến độ bố phải tự làm list nhạc đưa cho các bạn ấy.

Công cụ và dụng cụ được mua sắm theo đúng nhu cầu và đề xuất từ nhân viên. Tuy nhiên bố thấy họ bảo quản không tốt, cũng như không tận dụng được chúng để tăng khả năng bán hàng. Ví dụ cụ thể như bộ bảng Led và bút phản quang nhiều màu có sẵn đó. Được bố treo trước cửa chính. Nếu tận dụng nó để vẽ vời, ghi những trích dẫn hay, hoặc giới thiệu món mới thì rất là đẹp. Nhưng chắc chỉ trừ khi bố đề xuất thì họ mới thay đổi nội dung mới.

10. Chủ mặt bằng ra tay gây rối

Các sự cố về mặt bằng, hợp đồng, các dư luận công kích được bố xếp vào loại Nhân tai – là những việc xui rủi do chính con người chủ động tạo ra. Và bố cũng như chú VVK có một phần trách nhiệm.

• Lỗi của bố là tin tưởng vào lời hứa của đối tác về việc đảm bảo sẽ ký kết được hợp đồng thuê mới với nhà ông NQT.
• Lỗi của bố là cố chấp và để cảm xúc lấn át lý trí, trong khi đã nhìn thấy những văn bản đầy lổ hổng và bất lợi nghiêng về phía bọn bố.

10.1 Lời ong tiếng ve

Diễn viên chính trong phần này là mẹ ông NQT. Trước nay thì bà là người chủ mảnh đất, cũng là người đứng tên hợp đồng thuê đất ký với chú VVK.

Trước khi những sự kiện bên dưới diễn ra. Không ít lần bọn bố đã hóng được những câu chuyện không đầu đuôi. Kiểu như những lời nói bóng gió khiến con người ta lung lạc tinh thần.

Đầu ngõ có quán tạp hoá cô Thuỷ mà bố mẹ hay nhập nước ngọt. Mẹ ông NQT cũng là chỗ xóm giềng quen biết với cô Thuỷ này từ ngày xưa. Cũng không ít lần mẹ ông NQT bóng gió về việc thu lại mặt bằng hay tăng giá thuê các thứ. Cô Thuỷ với bố mẹ cũng hay qua lại nên được cô kể cho nghe.

Cô Thuỷ cũng hay nói đỡ cho MCF, vì là dân kinh doanh nên cô hiểu thực tế là như thế nào. Có thể nhìn đông khách đấy, doanh thu khá đấy nhưng lợi nhuận chắc gì đã ổn. Lại thêm ngành này tháng nắng bù tháng mưa lạnh.

Cô cũng khuyên bà ấy nên tạo điều kiện cho người ta làm ăn. Mỗi tháng nhà bà ấy không làm gì, không phải lo nắng mưa, dịch dã (covid) vẫn có tiền đều đều. Chứ nếu gia đình tự đứng ra làm chắc gì đã làm tốt như người ta, lại còn mệt mỏi nữa.

Hợp đồng không có khoản đền bù nếu thu hồi mặt bằng sớm hơn dự kiến. Nên nếu có vấn đề thì 100% người thuê lãnh hậu quả.

10.2 Thuỷ triều dâng

Ông NQT có cô em gái tên Thuỷ. Theo bạn bè bố kể thì làm ngân hàng Vietcombank ở Sài Gòn. Chồng làm mảng xây dựng và gia đình chồng giàu, anh chồng này dân M’Đrắk hay sao ấy? Gia đình đang ở một căn hộ chung cư ở Sài Gòn.

Tin thức đầu tiên về đợt thuỷ triều là nhờ chị bạn bố, chị này có người bạn chơi với Thuỷ. Những người ngày đều từng uống cà phê tại quán rồi. Qua thông tin tám chuyện thì chị bạn bố mới chủ  động báo tin cho bố biết. Hôm đó chính xác là ngày 22/7/2020.

Cụ thể là gia đình chủ đất sẽ ngưng ký hợp đồng, gia đình thuỷ sẽ bán hết tài sản ở Sài Gòn trở về Dak Lak làm việc. Nghe bảo đã xin được vị trí quản lý tín dụng tại Vietcombank daklak. Thuỷ sẽ thu hồi lại và tiếp tục kinh doanh cà phê dựa trên những gì bọn bố đã phát triển.

Khi bố thông tin cho chú VVK, thì phản ứng ban đầu của chú bao gồm sự lo lắng cho MCF – Nghi ngờ độ chính xác của thông tin và cho rằng người ta đang tung tin phá hoại MCF lẫn gia đình ông NQT.

Bố biết mối quan hệ bè bạn giữa hai gia đình, nên cũng không phản biện nhiều, mà chủ yếu ghi nhận cho xong việc. Nhưng cũng thấy đáng quan ngại trước sự cố chấp trong việc bảo vệ gia đình bên kia của chú VVK.

Căn cứ từ những trao đổi trước đó của chú VVK về quá trình tiếp cận gia đình họ để xin gia hạn hợp đồng, và thêm sự kiện này bố đã hầu như chắc chắn sẽ có những trắc trở khác.

Từ lúc đó bố đã nghĩ đến những phương án để bảo toàn được đồng tiền của gia đình mình. Việc kinh doanh thì vẫn cứ tiến hành, cốt để thu vốn về được bao nhiêu hay bấy nhiêu. Lợi nhuận là thứ bố không hề nghĩ đến nữa cho đến hết sau này! 

Xác định mình đang ở thế rất yếu và không có văn bản nào để bảo vệ, nên bố cũng không cưỡng cầu nhiều. Những cuộc trao đổi với chú VVK cũng chỉ trong phạm vi công chuyện, thỉnh thoảng thúc ép cho có lệ 1 tí về chuyện chú ấy phải lo đàm phán hợp đồng theo đúng trách nhiệm quy định trong thoả thuận hợp tác.

10.3 Nhật thực kéo đến

Gia đình ông NQT quyết định làm điện năng lượng mặt trời. Tin này được chú VVK thông báo cho bố. Tất nhiên là MCF luôn ở thế bị động. Thời điểm này đang sốt phong trào làm điện năng lượng mặt trời trên mái nhà.

Những phác thảo đưa ra đều hạn chế ảnh hưởng nhất đến kết cấu MCF. Đây là một kết cấu cao hẳn và trùm lên trên quán.

Để xoa dịu thì họ cho rằng phần thiết kế này giúp quán không bị nắng, che bớt mưa. Lại được sử dụng điện mặt trời giá rẻ hơn nhà nước. Ừ thì tạm cho đó là những cái lợi vậy.

Nhưng chúng tôi vẫn còn trong thời hạn hợp đồng mà, tại sao ông bà lại có thể thi công trong thời điểm này?

Trả lời câu hỏi trên chỉ có thể nói rằng do hợp đồng ban đầu quá lỏng lẻo. Chẳng có sự ràng buộc gì cho đoàn hoàng. Một tờ giấy nháp không hơn không kém.

Sự kinh thường mà MCF phải chịu đựng cao điểm nhất là ngày động thổ. Bố không còn nhớ cụ thể ngày nào, nhưng đó là một sáng thứ 7, khách đông.

Lúc đó đủ cả vợ chồng con cái ông NQT, mẹ và bố ông ấy. Tốp thợ đi vô và bắt đầu đục đào cạnh bàn khách ngồi. Cả bố cả chú Q cũng không thể chấp nhận và hiểu được!

Bố gọi cho chú VVK đến, và quan sát hai bên trao đổi. Một bên nhún nhường truy hỏi, và một bênh thì lơ đểnh trả lời. Tức là gia đình bên đó cũng chả báo trước gì cho những người ở MCF biết.

Bố ra đứng trước quán phụ sắp sếp lại xe, cũng như đồ đạc của tốp thợ cho gọn. Bà mẹ ông NQT ra về trước thì gặp bà bạn cũ trong xóm. Bố nghe được là nay ngày giờ tốt nên động thổ. Và nghe bà ấy chém là điện mặt trời lời lắm, còn khuyên bà bạn về làm theo, nói oang oang, và chả có gì là tôn trọng những người đang thuê mặt bằng.

Quá trình thi công kéo dài đâu đó hai tuần, ồn ào, nóng nực. Ảnh hưởng đến khách là một chuyện, mà tâm lý mình đang ở nơi đó cũng chẳng tốt lành gì mấy.

Sau khi xong xuôi thì thỉnh thoảng hai cha con ông NQT hoặc mấy em thợ học việc ở Gara ô tô nhà ông ấy sang kiểm tra, vệ sinh pin định kỳ, thỉnh thoảng sửa chữa nhỏ nữa. Bố gặp mặt đôi lần cũng chỉ cười rồi đi chứ không tiếp chuyện gì nữa.

10.4 Một số ghi nhận về gia đình chủ đất

Các ghi nhận này đa phần do chú VVK cung cấp, vì từ đầu tới cuối chú ấy là người quan hệ nhiều nhất với bên đấy:

Bà mẹ có vẻ là người hay đưa ra quyết định trong nhà. Ông bố có vẻ hiền vì ít nói, hay cười, điềm đạm. Hai ông bà cũng thuộc dạng có của được gây dựng từ giai đoạn giao thời của đất nước.

Khi bàn chuyện tái ký hợp đồng thì cả hai vợ chồng có vẻ khá ởm ờ không muốn chốt vấn đề.

Từ khi những bất đồng trong việc tái ký hợp đồng, và chuyện xây dựng năng lượng mặt trời diễn ra. Thì chú VVK rất khó khăn trong việc tìm và nói chuyện với ông NQT, kiểu như ông ấy cố tình tránh mặt.

Vợ ông NQT ở nhà chăm hai con mấy năm nay, quan hệ mẹ chồng nàng dâu không tốt. Về kinh tế thì có vẻ hai vợ chồng vẫn phải nhờ chút hỗ trợ từ ông bà. Chính điều này cùng với mảnh đất thuộc sở hữu của bà mẹ, nên rõ ràng tiếng nói của ông NQT rất yếu thế trong việc giúp đỡ thằng bạn mình tái ký được một cái hợp đồng thuê đất đoàn hoàng.

Về Thuỷ, em gái ông NQT thì cá nhân bố phỏng đoán có thể do giai đoạn đại dịch Covid 19 nên tình hình công việc và làm ăn chung của hai vợ chồng không được thuận lợi nên ra quyết định bán chung cư và đưa cả gia đình về lại BMT.

Các thông tin truyền miệng trước đó về việc thu hồi mặt bằng, cho đến giai đoạn này thì bố khẳng định họ cố tình làm như vậy để đánh động MCF.

10.5 Chọn vợ con hay bè bạn?

Câu chuyện xoay quanh chủ đề này được đặt ra sau khi chủ đất phao tin bất lợi, bố có hay nói với chú VVK. Lý do là chú ấy vẫn còn lừng khừng, nghi ngại hoặc có thể là không chịu nhìn vào thực tế.

Lúc ấy thì mối quan hệ giữa hai gia đình, tình huynh đệ với ông NQT vẫn được chú VVK đưa ra để trấn an đối tác là bố. Nhưng thiết nghĩ là người lớn với nhau thì nên nhìn nhận thẳng thực tế là phương án tốt nhất.

Căn cứ vào các biến động kể trên, cộng thêm thái độ né tránh của ông NQT và vài mẫu chuyện gia đình họ. Bọn bố cảm thấy ông NQT đang rơi vào thế khó, phải lựa chọn giữa Vợ con / gia đình em gái / thằng bạn xã hội. Và bố có nói đôi lần với chú VVK về chuyện ông ấy sẽ phải ưu tiên kế sinh nhai và không gian sống cho vợ con trước.

Con thấy không, thực tiễn đã chứng minh con người không phải là bất biến. Trong quá trình vật lộn với cuộc đời các cá nhân sẽ thay đổi, có thể là thành bọn xấu hoặc thành người tốt. Cho nên những đánh giá cảm tính sẽ chỉ đúng tại thời điểm đó mà thôi.

Một điều tiếc nuối nữa là chú VVK tới lúc này vẫn đinh ninh mảnh đất do ông NQT đứng tên! Chỉ sau những cảnh báo bố đưa ra thì cả hai mới nhờ địa chính khu đó kiểm tra trên hệ thống quản lý đất đai (trước đó thì bố chỉ nghe lời khẳng định từ cá nhân chú VVK). Và thật diệu kỳ, chủ mảnh đất vẫn là mẹ ông NQT!

Thật tình khi đó bố thấy mình quá dở luôn, sao ngày xưa lại không nhờ người kiểm tra thông tin mảnh đất trước cơ chứ, trong khi đó lại còn thường xuyên qua lại với bạn bè bên tài nguyên môi trường nữa chứ!

11. Quá trình ngưng hợp tác

Để đi đến quyết định ngưng hợp tác này thì cũng không có gì ngạc nhiên. Việc này chỉ là hệ quả của nhiều sự kiện mà thôi. Thời điểm ngưng hợp tác cũng là bắt đầu năm kinh doanh thứ 3.

Trước khi đặt vấn đề thì bố mẹ đã suy nghĩ kỹ. Nếu vì vấn đề lợi nhuận thấp thì vẫn chấp nhận được, cố gắng thì cũng hoàn vốn, chỉ là khá lâu. Nhưng dù sao cũng có dòng tiền. Tuy nhiên trước những rắc rối mặt bằng thì mình luôn là người bất lợi, cho nên quyết chí rút ngay.

Trước những diễn biến bất lợi trên và để chuẩn bị tâm lý trước với đối tác. Bố có gặp riêng cô T. Khi đó cô vẫn đang làm cho công ty kiến trúc cạnh cơ quan bố. Lúc đó cô sinh bé thứ hai được chắc 4 hay 5 tháng gì đó, lúc đó rất thiếu sức sống, hai mắt thâm quần.

Lý do mà tự dưng bố muốn nói chuyện với cô: (1) là do bố thấy quá trình thương thảo về hợp đồng thuê đất giữa chú VVK với nhà ông NQT tiến triển quá chậm, mơ hồ. (2) Những sự kiện đó thúc đẩy bố phải chủ động nắm bắt tình hình và tự quyết định số phận mình, không giao mình vào tay người khác. (3) Bố muốn cô T nắm được cơ bản tình hình, và thông tin đến cô phương án cuối cùng là ngưng hợp tác để có gì cũng không bất ngờ, cũng như cô có những kế hoạch dự phòng về tài chính cho gia đình (vì sau vài năm thì bố thấy cô cáng đáng phần lớn những sự vụ quan trọng trong gia đình). (4) Bố có nhờ cô giúp thúc đẩy chú VVK trong việc tiếp cận gia đình kia để nói chuyện, và cô có nhận lời sẽ sắp xếp sang đó cùng chú VVK (việc này cũng có nghĩa rằng bố đã gần cạn sự tin tưởng vào khả năng chú VVK có thể đàm phán với chủ đất nên mới phải thông qua cô T tác động).

Trước cuộc gặp thì bố cũng chẳng biết cô T có nắm được tình hình MCF không, vì hay nghe chú VVK bảo việc ai người ấy lo chứ không can thiệp nhiều. Cho nên hẹn gặp cô T bố cũng đắn đo, nhưng thực tế không cho phép mình ngại. Trong cuộc trao đổi có một ý cô T chia sẽ làm bố thấy nể cô hơn, đại ý “các sóng gió bên ngoài đa phần chị phải lo toan“. Câu chia sẽ chứa đựng nhiều vấn đề để người đàn ông trong gia đình phải suy nghĩ.

Sau cuộc gặp này chắc nữa năm sau thì cô nghỉ ở công ty đó và về hợp tác cùng với bạn mở công ty thiết kế riêng.

11.1 Lập lờ khi thảo luận rút vốn

Vấn đề đặt ra là liệu có bảo toàn được vốn gốc hay không. Dù trong bản “Thoả thuận hợp tác kiêm hợp đồng góp vốn, tại điều 9 – Ngưng hợp tác, ngưng kinh doanh” có quy định rõ về việc rút toàn bộ vốn góp, tức là 180tr.

Quá trình đàm phán thì chú VVK lập lờ không đụng chạm rõ đến câu chữ này, mà lái câu chuyện sang giả dụ việc thanh lý quán sẽ được con số XXX, thì sẽ hoàn lại 43% của XXX đó cho bố. Mà rõ ràng là trước đó chú đã có xem lại hợp đồng, vì bản thân chú tự nhắc đến việc bố đã bước vào năm hợp tác thứ 3, là điều kiện để ngưng hợp tác theo hợp đồng ký trước đó. Việc cố tính lập lờ này là sai, và làm trái hợp đồng.

Tại sao lại lăn tăn về việc này khi đã có giấy trắng mực đen. Vì thực tiễn thì ngoài lý ra còn phần tình cảm. Nếu ép buộc chú VVK thực hiện đúng thoả thuận thì sẽ lao đao tài chính.

Nhưng thực sự mà nói thẳng ra thì tài sản của chú có dư để trả. Và nếu là người lớn làm ăn nghiêm túc với nhau thì còn tài sản tức là còn khả năng vay ngân hàng để trả cho đối tác.

Một lý do nữa là do Thoả thuận ban đầu như ở phần 4 bố có nói được thảo ra với tầm nhìn ngắn, cũng như các bên còn non kém và yếu về các quy định luật pháp.

Bố mẹ có bất đồng về chủ đề này, nhưng cũng chốt rút một phần. Cụ thể là bố tính sơ phần lợi nhuận trong 2 năm qua rơi vào tầm 80tr. Vậy sẽ thu hồi 100tr. Tính toán là thế, nhưng khi bắt đầu đặt vấn đề thì hai bên trả giá còn 80tr.

Khoản tiền này được chú VVK gợi ý bố đặt là phần chi trả lợi nhuận kinh doanh cho sang mồm, bên chú VVK sẽ phải trả cho bố. Phân tích về hoàn cảnh, bản chất câu chuyện thì cách đặt tên kia sai hoàn toàn. Lợi nhuận thì mỗi tháng kinh doanh bố đã lấy phần của mình rồi, cần gì đến khúc này phải chi trả nữa.

Trước đó thì bố nhờ tư vấn từ các bạn công chứng viên thì đơn giản nhất là hai bên cứ ra làm cái giấy vay nợ. Nhưng chú VVK cho rằng chú không nợ nần gì bố, làm vậy nghe hơi nặng nề. Cho nên cách gọi kia chỉ là một biện pháp mà chú VVK dùng để trốn tránh thực tại mà thôi.

Thế là hai bên đi đến ký kết một văn bản khác, kể từ ngày ký thì hợp đồng góp vốn cũ không còn hiệu lực. Từ lúc đó đơn thuần chú VVK phải tìm cách trả cho bố 80tr, không phụ thuộc việc MCF từ đó có hoạt động hay không.

(1)Để khẳng định việc từ bỏ mọi liên quan đến MCF của bố, (2)khoanh gọn vấn đề cần giải quyết, (3)Chú VVK cũng muốn tránh trường hợp bố lằng nhằng với cái quán. Nên hai bên thống nhất ràng thêm một đoạn mang tính khẳng định tính độc lập trong chuyện giải quyết khoản tiền này.

11.2 Hành trình nhận tiền

Bố chủ động đề nghị chú trả thành nhiều đợt để tránh áp lực tài chính cho chú. Nhưng chú nhất quyết chủ động đề xuất chia làm 3 lần trả, đợt cuối cùng là ngày 16/06/2022. Việc này theo chú là tránh làm lẻ tiền của bố mẹ, giúp bố mẹ chủ động sử dụng số tiền đó làm ăn.

Căn cứ vào những thảo luận và cho về nhà để suy nghĩ tính toán lại các đợt chi trả. Bọn bố đã chốt số và ra biên bản, có chú PQH làm chứng.

Nhưng mà đến hạn thì chú tiếp tục xin thêm 1 lần thứ 4, là ngày 15/12/2022. Lý do là quán hoạt động cầm chừng, không hiệu quả, tóm lại là than thở rất mệt.

Thật ra đến thời điểm đó thì việc chi trả này chẳng còn liên quan gì tới hiệu quả kinh doanh của quán cả, bên bố mẹ cũng chẳng có nghĩa vụ phải thông cảm. Và hơn nữa biên bản ghi nhớ được tạo ra với tinh thần rất tôn trọng, tạo điều kiện hết mức cho nhau, đã cho thời gian suy nghĩ nhưng đến cuối vẫn bị vi phạm. Và chú VVK vẫn sử dụng phương pháp cũ là than vãn, kể khổ.

Đợi cho đến ngày 16/12/2022 không thấy động tĩnh gì nên khi cả nhà đang ăn sáng, bố tranh thủ gọi điện cho chú VVK. Chú lại hẹn sang 31/12/2022 vì đang bận thanh lý cái quán, vì như từ đầu câu chuyện đã nói thì chủ đất đòi mặt bằng trước cuối năm. Ừ thì thôi chú bận thật mà.

Tất nhiên trường hợp xin khất nợ như trên khá phổ biến, diễn ra trên quy mô cá nhân, công ty, tập đoàn luôn. Vì căn bản khi mình tạo điều kiện cho đối tác khắc phục hậu quả thì cả hai bên đều lợi và có hướng phát triển lâu bền.

Nhưng đó là những trường hợp cần có sự trao đổi, giám sát kỹ càng, một kế hoạch chỉnh chu để đảm bảo đối tác kiểu gì cũng hoàn thành mục tiêu cuối cùng. Và phía bên kia cũng phải là người có tiềm lực về tài chính thì họ mới không rơi vào khủng hoảng khi bị đọng vốn.

11.3 Ai khó khăn hơn ai?

Thấy đối tác cũ lại dời hẹn, nên bố có suy nghĩ không khả quan về lần sắp tới. Và mường tượng ra kiểu gì đối tác cũ cũng lại than thở, lôi các khó khăn của MCF ra làm lý do. Nhân tiện đây bố phải làm rõ việc ai mới là người đã từng và đang khó khăn.

Bố mẹ ra riêng với hai bàn tay trắng. Nhà chưa có, phải đi ở thuê, năm đó con cũng từ ngoại lên, gia đình chuyển nhà đến 2 lần, có được mảnh đất nhỏ nhỏ nhờ các cô ứng trước cho mua rồi vay ngân hàng trả lại. Ra đời nhờ gia đình đầu tư học hành con chữ chứ cũng cho được tài sản gì nhiều đâu! Bố mẹ chưa than thở khổ não thì chớ! Tiền thuê nhà lúc nào cũng đóng đúng và đủ, nếu chưa có thì cũng phải mượn tạm chỗ khác để đảm bảo thực hiện đúng hợp đồng đã ký.

Giả dụ bố mẹ có than thở, giả nghèo giả khó xin khất vài ngày thì vẫn được, vì mình ở lâu dài và cũng có quan hệ tốt với chủ nhà. Nhưng xét thấy chẳng cần làm thế. Mình đủ khả năng xoay xở, nên không cần vin vào sự thương xót của người khác làm chi. Nếu khó khăn thì bóp mồm bóp miệng tiết kiệm lại.

Khi còn làm chung thì bọn bố vẫn hay khóc với chủ mặt bằng, để mong họ nhẹ tay. Mà thật sự lúc đó là khóc thật chứ cũng chẳng phải đùa. Nhưng giai đoạn ngưng hợp tác và giải quyết 80tr này chú VVK vẫn than thở và lấy việc MCF thế này thế nọ với bố thì thật là không phải.

Đồng hành 2 năm thì bất lợi cũng như thuận lợi đôi bên đều hiểu được cả. Cho nên thiết nghĩ cần phải tôn trọng giấy tờ mình đã ký, không ai ép mình ký cả. Các điều khoản cũng được cho thời gian suy nghĩ thống nhất trước rồi mà.

Có luồng ý kiến cho rằng cạnh những tấm gương vượt khó đi lên, thì những người vượt sướng cũng đáng được vinh danh. Vì không phải đứa trẻ nào sở hữu sẵn các thuận lợi (học tập, nhà cửa, sự giúp đỡ trong việc làm…) đều có thể vượt qua được sự sung sướng đó để tu dưỡng, học tập, bổ túc thêm năng lực. Thường thì những người đó sẽ tận hưởng những thứ họ có, xem nhẹ trách nhiệm của bản thân với xung quanh, thiếu tính thực tế, và đặc biệt là ít chịu trao dồi thêm nội lực. Và họ thường mơ tới những công việc sang trọng, bóng bẩy, không chịu bỏ qua sỉ diện, làm những việc bình thường thôi, để tạo thêm thu nhập phụ cho gia đình.

Nếu bố mà không có công việc chính, thì cái lúc mà MCF đã tự vận hành được. Bố sẽ tìm thêm việc làm gì đó nữa để tăng thu nhập mà lại vẫn được đi ra đi vô, gia tăng các mối quan hệ.

11.4 Lại xin khất nợ

Qua việc xin khất sang 31/12/2022 là bố mẹ thấy có bất trắc rồi. Nhưng sáng hớm hôm đó bố nhận tin nhắn chú hẹn sang sáng hôm sau, vì đang đi Đà Lạt.

Thế là sáng 1/1 đầu năm 2023, bố đèo con đi mua cháo và bánh mì, chạy sang quán cà phê Tâm (thuộc sở hữu của chú Th, bên cung cấp cà phê bột cho MCF) gần shop mẹ làm gặp chú VVK. Vừa đút con ăn vừa nói chuyện.

Câu chuyện bắt đầu từ chuyến đi Đà Lạt của chú ấy cùng chú Hưng. Bố hay gọi là chú Hưng BĐS, cũng là cựu nhân viên lứa đầu tiên ở trạm BOT ra.

Theo lời chú ấy thì chú Hưng này bị bạn hàng chạy nợ gần tỉ bạc. Nên hai anh em hôm 31/12/2022 mới đánh xe lên nhà bố mẹ con nợ ở Đà Lạt ăn vạ, nhưng cũng không thu được gì. Ý định ban đầu của chú VVK là nếu Hưng thu hồi được một ít thì chú vay để trả bố 20tr cuối cùng này. Nhưng công cốc. Trước đó thì chú VVK thanh lý cái quán được 120tr, bên mua trả trước 70tr, hẹn chú hết tháng 6/2023 trả nốt.

Và hứa rằng 01/7/2023 sẽ trả nốt phần còn lại cho bố.

Vừa nói chuyện vừa cho con ăn, được một lúc thì bố gọi mẹ chạy sang ngồi chơi luôn, tiện thể xem ý mẹ như thế nào. Tất nhiên là mẹ con rất bực mình. Riêng việc làm ăn đã ký tá giấy tờ, nhưng mỗi lần gặp mặt thương thảo cứ viện tình cảm vào liên tục như vậy là điều không riêng bố mà mẹ cũng rất ghét.

Mẹ con thẳng thừng không đồng ý với việc khất nợ, đòi phải thanh toán trước tết âm lịch. Những than thở như việc mất nguồn thu, phải trả tiền mặt bằng quý cuối cùng cho chủ nhà, thất nghiệp đều không được mẹ chấp thuận. Vì theo mẹ đấy là kinh doanh, phải có rủi ro. Các dấu hiệu bất ổn định hiển hiện rõ ràng như vậy rồi, chẳng qua do chú ấy cố đấm ăn xôi nên mới bị động.

Cuộc cãi vã cũng không đi đến đâu, vì chú ấy như kẻ vào đường cùng, giở những cái lý cùn ra nói, còn bảo có thuê giang hồ đến nhà cũng không có tiền trả. Rồi lại bắt đầu lôi tình cảm, phải thông cảm với nhau vào. Ôi, không thông cảm mà bố mẹ cho khất đến lúc này ư, hay thông cảm cho ông rồi gia đình tôi ra đường ở? Khi cuộc cãi vả diễn ra thì còn có mẹ chú Th ở đó.

Đây chắc có vẻ là cú sốc lớn khi mà lần đầu tiên có người phụ nữ, lại nhỏ tuổi hơn nói chuyện thẳng thừng và hét vào mặt như vậy. Bố thấy đây là bài học làm ăn thực sự với chú ấy. Đâu phải gặp ai cũng cứ lôi tình cảm vào nói chuyện được.

Một câu hỏi lớn mà lúc ở đó bố không muốn hỏi thêm, vì biết người ta sẽ lại vòng vo câu giờ. Câu hỏi đó là tại sao sau khi thanh lý trọn gói cái quán được 120 triệu mà chú ấy không có tiền trả bố? Tựu chung một số ý như sau:

• Theo lời chú thì người mua đã trả trước 70tr, còn 50tr hẹn đến 01/7/2023 trả nốt. 70tr đầu tiên chú đã mang trả tiền mặt bằng quý cuối cùng, tiền điện nước các thứ… Nói tóm lại là làm gì đó mà hết rồi.
• Sang nhượng cái quán xong giờ chú không còn nguồn thu nào nữa, thất nghiệp nên không có khoản nào để trả.
• Thời điểm sau khi bố ngưng hợp tác thì quán hoạt động kém hiệu quả, cũng như ảnh hưởng dịch Covid, chú phải bỏ tiền túi ra bù và nuôi lính.
• Vợ chú là cô T kiến trúc sư làm thiết kế, mà các công trình đang trì trệ, khách hàng nợ hợp đồng, chưa thanh toán.
• Mấy tháng trước chú mua 1 con xe cũ tầm 70tr để về lái cho quen tay, để sau mua xe tốt đi cho đỡ bỡ ngỡ. Mà cái xe cũ nên hỏng mãi, sửa tốn tiền cũng không đi được nhiều.
• Chủ đất đòi mặt bằng gần tết. Ban đầu chịu thu lại quán với giá tầm 130tr. Nhưng sau đổi ý, bảo rằng có vốn để tự đầu tư mới nên không mua lại nữa. May có người khác thu mua lại với giá 120tr, nhưng họ cũng không có đủ tiền. Nên đợi 1/7/2023 họ trả nốt thì chú sẽ chuyển khoản cho bố.

Bố không hiểu số tiền làm ra trong khoảng 6 tháng kinh doanh từ ngày 16/06/2022 – tháng 12/2022 được sử dụng như thế nào mà không trích lập ra để trả cho bố?

Việc thanh toán đủ hết cho bên nhà chủ đất các khoản, về lý là đúng. Nhưng rõ ràng nó sẽ khiến chú không còn đủ thanh toán cho bố. Mà khoản này nếu cố thì vẫn có thể deal lại với chủ là cho thư thư lại được, tại sao không ưu tiên trả cho người đã bị khất đến 2 lần?

Về vấn đề chú ấy cho rằng chủ mặt bằng trở mặt không thu lại phần tài sản trên đất kia cũng không đúng lắm về lý và tình. Chung quy là chuyện thuận mua vừa bán mà thôi. Cái lỗi ông NQT mắc phải là không suy nghĩ kỹ trước khi đưa ra quyết định. Đáng nhẽ ra nên thòng thêm một câu là ” Cho anh 10 ngày suy nghĩ rồi sẽ đưa ra quyết định”. Khi đó bên bán cũng có thời gian tìm mối khác nếu ông NQT không mua lại. Mà ông NQT lúc đó cũng không bị hớ, và có thêm thời gian cân đo đong đếm.

Trong số các lý do trên kia, chuyện lấy 70 triệu mua cái ô tô cũ, lại thêm tiền sơn phết, độ chế là điều khiến bố mẹ và bạn bè chung với chú VVK thấy phi lý nhất. Nói về cái xe này, thì sau đợt khất nợ lần đầu, bố có ghé lại MCF một lần, nhìn thấy cái xe trước quán thì bố có hỏi và được chú ấy trả lời là mới mua để dợt tay lái. Lúc đó bố thấy khá quái đản, vì lúc khất nợ thì than vãn đủ thứ, nhưng vẫn vứt 70tr mua xe. Nhưng tôn trọng giao kèo cho khất nợ trước đó nên bố cũng chỉ nói chuyện vui rồi về.

Những mâu thuẫn trên chắc chắn chú đã nhìn ra. Vì thế bố khẳng định việc chọn đối tượng nào để khất nợ đã được chú lựa chọn, chứ không hẳn là vì tình thế ép buộc.

Với những biểu hiện kể trên, bố rút ra vài dự đoán về lý do những hành động sai lầm liên tục của đối tác cũ, trúng trật thì không chắc 100%:

1. Người ta không chịu nhìn nhận thực tế để có thể thấy được các rủi ro, yếu kém tài chính đang lộ dần, để dứt khoát trong quá trình kinh doanh như lên kế hoạch sang nhượng/bán lại sớm, mà trì hoãn cho hoàn cảnh đưa đẩy.
2. Cố tình lờ đi trách nhiệm đã ký kết, mà mang tiền bạc phục vụ những đam mê cá nhân. Che phủ các đam mê cá nhân bởi lý do công việc (mua xe dợt tay lái, phục vụ việc đi lại giữa các công trình mà chị T nhận thiết kế).
3. Cố tình lừa dối.
4. Còn những khoản nợ nần bên ngoài và cũng đang bị chủ nợ dí.
5. Người ta luôn thủ sẵn khoản tiền chi tiêu nhất định cho sinh hoạt gia đình. Còn những khoản chơi bời thì gia đình không biết. Cho nên giờ các mối đó đổ bể thì không dám nói cho gia đình hay.

11.5 Những diễn biến sau ngày 01/7/2023

# 02/7/2023

Tháng 7 đến cùng với sự im lặng. Ngày 02/7/2023 bố có nhắn tin Zalo cho chú VVK hỏi về khoản nợ kia, đáp lại là sự im lặng, không trả lời cũng không thả like. Bạn bè chung thì cho biết dạo này gọi điện nhắn tin thấy rất ít trả lời hay nghe máy.

Sáng hôm nay 06/7/2023, khi đang cùng khách hàng làm giấy tờ ở phòng công chứng, bố tranh thủ tìm số điện thoại của người đã mua thanh lý MCF. Mục đích là để kiểm tra xem việc họ còn nợ tiền chú VVK có thật hay không, và tới lúc này họ đã thanh toán cho chú ấy chưa?

Đầu bên kia bắt máy và bố trình bày rằng mình là người ngày xưa làm chung với chú VVK, chú ấy còn thiếu một khoản tiền, và hẹn khi nào bên anh trả đủ thì ảnh mới có mà trả phần em. Anh chủ này có chia sẽ là dù không nhớ cụ thể thời gian, nhưng cách đây đôi tháng đã trả đủ cho chú VVK rồi.

Việc này bố định làm cách đây cả tuần. Nhưng sáng nay đi làm ngang qua quán Tâm Coffee thì liếc thấy chú VVK ngồi đó, bố cũng chẳng muốn ghé vô để lại phải nghe trình bày gì cho lắm. Cho nên khi ở phòng công chứng thì quyết định thực hiện cuộc gọi luôn.

Như vậy có vẻ như một số nhận định ở phần 11.4 có vẻ là đúng rồi.

# 07/7/2023

Hôm nay là ngày 07/7/2023. Sẵn tiện tóm tắt lại các cuộc hẹn trước đó cho dễ nắm luôn. Định bụng đi qua ngân hàng xin sao kê mà chưa rảnh nên chụp vội lại màn hình điện thoại.

# 08/7/2023

Tầm gần 11h hôm nay, bố check facebook thì thấy chú này vẫn đăng ảnh xe cộ thi vị lắm. Thấy vậy nên bố nhắn tin qua Facebook Messenger. Xác định là cũng sẽ bị cù cưa tiếp nên thôi, ghét cái gì thì nói cái đó luôn.

Nhưng cũng hãi hùng nhất cái câu “A ko cần chủ động em ạ”. Không lo tới hẹn thì gọi điện nói chuyện hoặc xin hoãn nợ cho đoàn hoàng, còn giở giọng cha chú lếu láo, kể lể đòi tôn trọng. Không tôn trọng thì bố mẹ đã gọi chửi rồi chứ đâu có hỏi nợ một cách lịch sự như thế này. Mà đã láo thì mình láo luôn cho bõ ghét. Không chủ động mời người ta ly nước nói chuyện còn chảnh.

Điểm láo thứ hai là dám nói bố thấy tình hình không ổn là rút và gài thế khiến ông ấy phải trả 80tr. Giấy trắng mực đen từ bản hợp đồng đầu tiên cho đến thoả thuận rút vốn sau này rành rành ra đó. Làm theo đúng thời điểm, đúng giao kết mà cũng không vừa lòng ông ấy được. Và rõ ràng sự bất ổn lớn nhất là ông ấy không đủ khả năng làm việc nghiêm túc với chủ đất là quá đủ để đối tác rút lui, chỉ thằng ngu mới ở lại.

Nói về tài sản thì cả nhà, cả đất, cả xe máy, ô tô gia đình ông ấy đều có (có 1 mảnh hình như là tiền mượn gia đình mua để đầu cơ ). Nhưng lại vẫn để sát nút mới rục rịch chuyện thanh lý chúng đi. Tâm lý chung là người ta tiếc, nên dù có tài sản nhưng vì chữ CHẤP quá lớn, khiến họ sẵn sàng cố giữ lại mặc cho chủ nợ ngáp dài. Với đống tài sản đó và tình hình không được thoải mái về tài chính và bản thân không có thu nhập. Nếu là bố thì bố bán đi, chấp nhận lỗ tí (gọi là lỗ nhưng so với những người chẳng được kế thừa tài sản gì, phải vay mượn ngân hàng làm ăn thì quá sức nhẹ nhàng rồi). Tiền thu về trả hết nợ, tiếp tục trích lập cho khoản học phí của con cái, tiền đau ốm… Tự mua trước bảo hiểm xã hội tự nguyện. Xong rồi chịu khó đi tìm hiểu bán buôn gì đó, miễn sao phải gạt đi cái sĩ diện.

Lúc này bố mẹ chỉ đủ duy trì cuộc sống thường nhật hằng ngày, chẳng có gì là để dư được. 10/7 là đóng tiền thuê nhà cho 6 tháng cuối năm. Phải chạy đi xoay mượn các bác.

Chiều hôm 8/7/2023 này cả nhà mình về thăm bà nội. Đèo con đi xe máy dưới trời mưa lâm râm mà bố thêm tức khi nghĩ tới việc ông ấy vác tiền mua cái xe ô tô 70tr. Bố cũng thèm một cái ô tô rách như vậy mà không được ấy chứ!

Đã nhắm chơi được thì phải làm được, không thì bóp mồm bóp miệng lại. Cũng làm ăn đôi năm, cũng thấy từ kế hoạch kinh doanh ra tới thực tế nó rất khác. Ấy vậy mà không biết đường lựa cơm gắp mắm, cũng thích xe xua, thích a dua rồi làm ảnh hưởng tới nhiều người, rồi có chuyện thì cứ mang đạo đức ra để làm bình phong. Không chịu nhún nhường cúi đầu mà vẫn ảo tưởng.

“Kinh tế anh lúc này không ổn” nhưng anh có biết kinh tế nhà em chưa bao giờ được ổn không anh nhỉ? Anh đang ngồi khóc trên đống của cải. Nhưng nếu vợ chồng em ngơi tay ra là đói luôn không anh?

Full hợp đồng hợp tác và ngưng hợp tác tải và xem tại đây

11.6 Ví dụ về thực hiện cam kết

Đoạn này bố xin kể thêm chuyện về gia đình chú hàng xóm mới nhà mình. Gia đình chú 5 người, con trai lớn lúc đó học lớp 2, bé út trùng họ tên với con nhưng hơn con 5 tháng.

Gia đình chú gốc huyện M’Drak, làm ăn và có nhà ở hẻm 140 Nguyễn Lương bằng. Đợt cuối năm 2022 làm ăn mà bị thất bại mất một số tiền khá lớn. Vì thế để giải quyết, đền bù cho đối tác đã quyết định bán nhà đất và sang thuê bên cạnh nhà mình. Chú sinh năm 1987, sau những năm làm ăn thì tất nhiên vẫn có chút tài sản khác chứ không phải mất hết.

Điều bố muốn đề cập đó là người ta chấp nhận thiệt hại, bán tài sản để giải quyết. Người ta có than thở không? Tất nhiên là có chứ, nhưng vẫn phải đền bù, bảo đảm hợp đồng đã ký.

12. Lần trả nợ cuối cùng

Vì là đoạn gần cuối của câu chuyện, nên tách nó ra thành phần riêng có vẻ hợp lý hơn là cho nó trở thành một mục nhỏ của phần trên.

Lần trả nợ cuối cùng của ông VVK được ấn định vào 31/8/2023.

Sau khi chửi nhau trong tin nhắn thì hai bên chốt ngày 31/8/2023 sẽ gặp nhau tại quán cà phê của chú Th (người cung cấp cà phê bột cho May Coffee ngày xưa) thanh toán 20 triệu còn lại. 

Lần này bố đã chủ động nhắn tin nhắc hẹn trước. Và kết quả không như mong đợi, khi mà người ta lại tiếp tục đưa ra lý do thất nghiệp, mất thu nhập.

Ông VVK lần này xin được trả 12 triệu, 8 triệu còn lại thì xin bố cho hẳn, tương đương với 10% tổng số ông ta nợ bố, và điều này chứng tỏ đây là một sự toan tính trước. Nực cười ở chỗ lấy lý do rằng bố phải chia sẻ tránh nhiệm một phần cho kết thúc của cái quán cà phê, một sự lý sự cùn và thêm một bằng chứng của việc sẵn sàng đạp đổ mọi giao kèo giấy tờ.

Ông ấy bảo giờ chỉ ở nhà chăm con và đưa đón, phụ giúp công việc của vợ, không còn ý nghĩ kinh doanh nữa, tự thừa nhận năng lực không cho phép.

Bố cũng chia sẽ luôn suy nghĩ của mình rằng: làm ăn thì vẫn phải làm ăn, chẳng qua là phải tính toán và dự đoán được một phần nào đó tương lai, và rút ra bài học từ quá khứ và tôn trọng các giao kèo… Đói thì đầu gối cũng phải bò!

Nhìn chung thì qua từng lần gặp mặt nhau thì độ hèn và lý sự cùn của ông này càng tăng cao. Con người này nhìn rất khác lúc trước. Điều này rất giống với 3 người hơi thân thiết của bố cùng lâm vào cảnh vỡ nợ, nhưng họ mất lên đến tiền tỉ, tán gia bại sản, còn đây chỉ là mấy triệu nhưng chẳng hiểu sao lại cư xử như vậy. 

Từ những ngày đầu hợp tác, từ quá trình chi tiền bố mẹ đều có giấy tờ giữa hai bên, còn cẩn thận nhờ người thứ 3 làm chứng. Những giao kèo sau này cũng đều có văn bản. Song song với đó là những lần ông VVK động viên và khẳng định mình phải sống tốt để giữ lại phúc đức cho con cái. Cũng may mắn là ngoài những lời nói đó, giữa hai bên còn ràng buộc bằng giấy tờ, chứ chỉ dựa vào lời nói gió bay thì chắc hỏng sớm. Nhưng cũng phải khẳng định rằng thời gian làm chung khá ổn, vấn đề chỉ phát sinh sau khi đã ngưng hợp tác với hài hước. 

Sau cùng thì ông VVK xin số tài khoản để chuyển 12 triệu ngay tại chỗ, trong đó ông ấy có sẵn 10,3 triệu và mượn thêm chú Th chủ quán 1,7 triệu. Nhưng bố không nói ra lời hay soạn văn bản xác nhận “chỉ nhận 12 triệu và xóa nợ 8 triệu còn lại”. Vì căn bản tại thời điểm này, bố chẳng có trách nhiêm hay nghĩa vụ gì với cái quán như lời ông ta nói cả. Hơn nữa từ lúc ký văn bản “chi trả lợi nhuận” vào tháng 7 năm 2021, đến lúc này đã hơn 2 năm và bố mẹ đã tạo điều kiện và quá là lịch sự với con ngừơi này, nên chẳng có lý do gì bố phải khẳng định sẽ cho ông ấy 8 triệu, điều này sai về lý (các giấy tờ đã ký) lẫn tình (thiếu sự biết điều, thiếu sự tôn trọng giao kèo và không có sự thống nhất trong lời nói và hành động từ những ngày đầu cho đến ngày hôm nay). Không biết ông ấy có để ý đến chi tiết này hay không, hay thấy bố không nói thêm điều gì thì mừng quá? 

Kỳ quái nhất là lần gặp mặt nào ông này cũng nói câu tiền không quan trọng đâu, nhưng sẵn sàng đạp bỏ các văn bản thỏa thuận và kỳ kèo mấy triệu. Vậy cuối cùng thì ai ở đây mới xứng đáng nói câu “tiền không quan trọng”? Và nếu nó không quan trọng thì tại sao ông ấy lại bị nó khiến ra thành như lúc này? Rõ ràng trong “Biên bản thỏa thuận về việc chi trả tiền và ngưng hợp tác kinh doanh” bố đã lịch sự không dùng đến các từ như “vay nợ, trả nợ” nhằm phản ánh đúng: bản chất vấn đề (ông VVK không vay nợ ông Thịnh), tinh thần tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng quá trình cùng làm ăn trước đó, nhưng bản thân ông VVK trong quá trình thực thi các cam kết đã tự biến mình thành một con nợ, có đầy đủ các suy nghĩ, biểu hiện và hành vi tiêu biểu của một con nợ.

Sau sự kiện đó tầm 2 tuần thì bố và chú PQH có ngồi với nhau. Chú ấy có nhắc về chuyện này và cho biết có gặp ông VVK trước đó rồi. Chú ấy đánh giá ông VVK hoàn toàn lý sự cùn và cho rằng bố quá dễ tính. Thật ra thì không phải bố dễ tính mà là do bố ấn tượng hình ảnh ổng VVK lúc đó. Ông ta giống như đã bị lột trần truồng, mất hết sự tự tôn, sĩ diện, mất đi sự sáng suốt, và giá trị nội tại hoàn toàn trống rỗng, teo tóp và co rúm như con chuột dưới mưa. Và như thế thì bố chọn việc bước qua con chuột đó đi tiếp.

13. Liệu người này có mắc chứng Tâm Lý Nạn Nhân không?

Khi tìm sách tâm lý để đọc, thì bố va phải khái niệm Victim Mentality – Tâm lý Nạn nhân. Một đoạn trong các định nghĩa cho hay rằng, những người mang triệu chứng này thường hay đổ lỗi cho người khác và cho hoàn cảnh gây ra bất hạnh cho họ. Nghĩ lại thì cũng thấy kha khá giống với trường hợp này.

Tâm lý nạn nhân là một thuật ngữ trong tâm lý học dùng để chỉ một loại tư duy rối loạn chức năng, cố gắng tìm kiếm cảm giác bị ngược đãi để được quan tâm, chú ý hoặc tránh việc phải tự chịu trách nhiệm. Những người phải đối mặt với hội chứng tâm lý nạn nhân tin rằng cuộc sống không chỉ nằm ngoài tầm kiểm soát của họ mà các tác nhân bên ngoài còn cố tình làm tổn thương họ.

Niềm tin này dẫn đến việc họ liên tục đổ lỗi, buộc tội và tỏ ra thương hại do cảm giác bi quan, sợ hãi và tức giận. Nói một cách đơn giản, khi mắc hội chứng tâm lý nạn nhân có nghĩa là đổ lỗi cho người khác và cho hoàn cảnh đã gây ra bất hạnh cho bản thân.

Những người mắc chứng phức cảm nạn nhân sẽ luôn tìm cách đổ lỗi và trách nhiệm lên người khác như một cách để phớt lờ việc tự chịu trách nhiệm. Họ cũng sẽ cố gắng khiến xung quanh đồng ý với họ để củng cố cảm giác “đúng đắn” của họ.

Sự thật là nạn nhân không muốn giải quyết vấn đề của họ, vì điều đó sẽ làm giảm đi ý thức coi mình là nạn nhân được ủng hộ! Do đó, việc đưa ra lời khuyên cho họ tương tự như việc nói chuyện với một bức tường: bạn đang lãng phí lời thôi. Khi nạn nhân tìm kiếm “lời khuyên và tư vấn” thì cái mà họ thực sự muốn là được người nghe thể hiện sự quan tâm. Đây là điều thực sự đáng tiếc: họ nhầm lẫn giữa lòng thương hại với tình yêu.

Một số nguồn tham khảo: Tâm lý học Tư pháp. Tâm lý nạn nhân là gì?

14. Những điều rút ra

Từ đầu đến cuối thì bố thấy từ chủ mặt bằng cho đến đối tác đều chẳng xem những văn bản có tí trọng lượng nào. Chính vì thế cũng là nguyên nhân khiến bản thân họ gặp rắc rối. Cũng như cứ liên tục dùng cách than thở sẽ khiến người khác nghi ngờ về sự thật, cũng như thiếu sự tin tưởng vào mình. Các cuộc nói chuyện trở thành màn diễn kịch, cho nên 2 bên đều tự nảy sinh ác cảm sâu sắc.

Về lâu dài thì cần trao đổi trên phương diện rõ ràng, đừng lúc nào cũng than thở, kể khổ. Làm vậy lâu dài người ta sẽ không còn tin vào mình. Muốn họ tin thì show số liệu và phân tích ra.

Làm ăn thì nên dựa vào các hợp đồng có sự chi tiết cao. Bổ sung thêm các khoản phạt khi làm sai các điều khoản. Lưu ý rằng không phải bất cứ giao kết nào được đôi bên đồng ý là đã đúng pháp luật. Luật có những quy định khung, là thứ mà các hợp đồng dân sự thảo ra trước tiên phải đáp ứng tối thiểu các yêu cầu đó. Tốt hơn hết là nên nhờ cty về luật tư vấn về nội dung các hợp đồng, và những tình huống xử lý nếu vi phạm.

Nên tìm hiểu thêm các quy định pháp luật, các mô hình kinh doanh có đăng ký kinh doanh để đi lâu dài. Và các mô hình đó có đủ điều kiện pháp lý để các cổ đông bảo vệ được quyền lợi của mình.

Một vấn đề thuộc về kinh nghiệm nhìn người, cái này hơi khó, nhưng không hẳn là không làm được. Đó là phải tìm hiểu kỹ về phong cách, khẩu vị của người mình muốn làm ăn chung. Việc này cần thời gian, óc quan sát, và khả năng thu thập thông tin, cả thông tin về gia đình và người thân của họ nữa. Con người là thứ bất định mà, cho nên mới sinh ra luật lệ để quản lý tránh cho con người làm xằng bậy.

Không lựa chọn làm ăn với người mà lúc nào cũng sẵn sàng mang yếu tố tình cảm vào. Việc làm này khiến họ hình thành một loại thói quen xấu khó bỏ. Cũng như đánh mất sự tin tưởng theo thời gian. Đặc biệt là nên xem xét cẩn thận những người hay nói ra miệng câu “giữ phước cho con cái”.

Cũng nên nói thẳng ngay từ đầu với đối tác ( kể cả là bạn bè, người thân) về việc không chấp nhận sự đan xen tình cảm trong quá trình thực thi các hợp đồng. Nếu giữa đôi bên còn lăn tăn việc này thì không vội, cho thời gian suy nghĩ, sẵn sàng huỷ bỏ nếu cần thiết, tránh khó xử về sau.